Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: सरकारले २७ गतेदेखि टिकटक प्रतिबन्ध हटाउने निर्णय गरेको छ ।
तथ्य: २७ गतेदखि सामाजिक संजाल टिकटकमाथि गरेको प्रतिबन्ध हटाउने निर्णय भएको दाबी भ्रामक छ ।
टिकटक प्रतिबन्धसँग सम्बन्धित केही सामग्री सामाजिक संजालमा फेला परेका छन् । यी सामग्रीमा सरकारले २७ गतेदेखि टिकटक प्रतिबन्ध हटाउने निर्णय गरेको दाबी गरिएको छ ।
MD Aarif नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा गृह मन्त्रालयको पूरानो तस्बिर र अडियो जोडिएको छ । साथै भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘New Update, कार्तिक २७ गतेदखि सामाजिक संजाल टिकटकमाथि गरेको प्रतिबन्ध हटाउने भएको छ, २७ गतेदेखि टिकटक खुल्नेछ ।’
एक दिनअघि पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीमा करिब ५ हजार टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । सयभन्दा बढी प्रतिक्रिया आइसकेको दाबीसहितको सामग्रीलाई तीन सय टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् । यस तथ्यांकबाट के प्रष्ट हुन्छ भने दाबीसहितको सामग्री सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिरहेको छ ।
यतिमात्रै होइन, सामाजिक संजालमा फेला परेको दाबीसहितको अडियोबाट करिब डेढ सय नयाँ भिडियो पुनर्उत्पादन गरिएको देखिन्छ ।
यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने २७ गतेदेखि टिकटक प्रतिबन्ध हटाउने निर्णय दाबी सामाजिक संजाल प्रयोगकर्तामाझ द्रुत गतिमा फैलिरहेको छ । त्यही कारण हामीले प्रस्तुत दाबीमाथि तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
२०८० कार्तिक २७ गते बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले सामाजिक संजाल टिकटक बन्द गर्ने निर्णय गरेको थियो । मन्त्रिपरिषद्को निर्णयपछि नेपालका इन्टरनेट सेवा प्रदायक कम्पनीहरुले टिकटक खोल्न नमिल्ने बनाएका छन् ।
सरकारले टिकटक बन्द गरेपछि सर्वोच्च अदालतमा सरकारको निर्णयविरुद्ध दुई दर्जनभन्दा बढी रिट दायर भएका छन् । यसअघि न्यायाधीश विनोद शर्माको एकल इजलासले सरकारलाई कारण देखाउ आदेश जारी गरिसकेको छ । वर्तमान समयमा टिकटक प्रतिबन्द विरुद्धका मुद्दाहरु सर्वोच्च अदालतमा विचाराधीन छन् ।
यही सन्दर्भमा २७ गतेदेखि टिकटक प्रतिबन्ध हटाउने निर्णय गरेको दाबीसहितका सामग्री सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिरहेका छन् । जाँचका क्रममा हामीले Aajako Tv – aajako press नामक फेसबुक पेजमा पोस्ट गरिएको एउटा भिडियो फेला पार्यौँ । उक्त भिडियोमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले टिकटक खुल्न सक्ने संकेत गरेको जानकारी दिइएको छ ।
दुई दिनअघि पोस्ट गरिएको यही भिडियोको अडियोलाई प्रयोग गरेर सामाजिक संजालमा २७ गतेदेखि टिकटक प्रतिबन्ध हटाउने निर्णय गरिएको दाबी गरिएको छ । तर, यो तथ्यजाँच रिपोर्ट तयार पार्दासम्म सरकारले २७ गतेदेखि टिकटक प्रतिबन्ध हटाउने खालको कुनैपनि निर्णय गरेको छैन ।
अर्कोतर्फ जाँचका क्रममा बिबिसी नेपालीले तयार पारेको अर्को रिपोर्ट पनि फेला परेको छ । दुई दिनअघि अर्थात् ५ डिसेम्बर २०२३ मा प्रकाशित गरिएको उक्त रिपोर्टमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले सम्पादकहरूसँगको छलफलमा टिकटकमाथि लगाइएको प्रतिबन्धबारे ‘पुनर्विचार गर्न सकिने’ बताएको जानकारी दिइएको छ ।
तर, बिबिसी नेपालीमा प्रकाशित रिपोर्टमा २७ गतेदखि टिकटकमाथिको प्रतिबन्ध हटाउने आधिकारिक निर्णय भएको कुरा उल्लेख गरिएको छैन । अर्कोतर्फ प्रस्तुत दाबी कुनैपनि तथ्यबाट पुष्टि भएन । यसबाट के पुष्टि हुन्छ भने सरकारले टिकटक प्रतिबन्ध हटाउने निर्णय गरेको दाबी भ्रामक छ ।
माथि उल्लेखित दाबीको विषयमा हामीले संचार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयका प्रवक्ता नेत्रप्रसाद सुवेदीसँग जवाफ माग्यौँ । सुवेदीले २७ गतेदखि टिकटकमाथिको प्रतिबन्ध हटाउने जस्तो कुनै निर्णय नभएको जानकारी दिए । सामाजिक संजालमा फैलाइएका सूचना नियोजित रुपमा फैलाउन खोजिएको उनले प्रष्ट पारे ।
यो तथ्यजाँच रिपोर्ट तयार पार्दै गर्दा (२१ मंसिर २०८०, दिउँसो) मन्त्रिपरिषद् बैठक बसेको छ । तर, यो मन्त्रिपरिषद् बैठकले टिकटक प्रतिबन्ध हटाउने सम्बन्धमा कुनै निर्णय नगरेको संचार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयका प्रवक्ता नेत्रप्रसाद सुवेदीले जानकारी दिए ।
प्रस्तुत तथ्य प्रमाणबाट के पुष्टि हुन्छ भने टिकटक प्रतिबन्धविरुद्धका मुद्दा सर्बोच्च अदालतमा बिचाराधीन छन् । तर, २७ गतेदखि टिकटकमाथि भएको प्रतिबन्ध हटाउने आधिकारिक निर्णय भएको छैन । केही संचार माध्यमले प्रकाशित गरेका समाचारलाई तोडमोडगरी भ्रामक दाबी गरिएको पाइयो ।
निष्कर्ष
२७ गतेदखि सामाजिक संजाल टिकटकमाथि गरेको प्रतिबन्ध हटाउने निर्णय भएको दाबी भ्रामक छ । सरकारले टिकटकमाथि गरेको प्रतिबन्ध आधिकारिक रुपमा हटाउने निर्णय गरेको दाबी कुनैपनि तथ्य प्रमाणहरुबाट पुष्टि हुन सकेन ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
संचार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालय
समाचर, bbc.com
भिडियो, Aajako Tv – aajako press
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
