Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: भिडियोमा देखिएको आक्रमण जेसीबी काठमाडौँ महानगरपालिकासँग सम्बन्धित रहेको सन्देश दिन खोजिएको छ ।
तथ्य: भारतको हिमाचल प्रदेशस्थित मनाली शहरमा घटेको घटनाको दृश्यलाई काठमाडौँ महानगरपालिका र मेयर बालेन शाहसँग जोड्दै भ्रामक सन्देश दिन खोजिएको पाइयो ।
काठमाडौँ महानगरपालिकाका मेयर बानेल शाह र एउटा डोजर (जेसीबी)सँग सम्बन्धित दाबीसहितको सामग्री फेला परेको छ । उक्त भिडियोमा देखिएको आक्रमण जेसीबी काठमाडौँ महानगरपालिकासँग सम्बन्धित रहेको सन्देश दिन खोजिएको छ ।
Hamro washhh नामक फेसबुक पेजमा पोस्ट गरिएको रिलमा एउटा डोजर (जेसीबी)को दृश्य जोडिएको छ । साथै भिडियोमा उक्त जेसीबीले छेवैमा उभिएको अटो रिक्सालाई तहसनहस पारिदिएको देख्न सकिन्छ । दाबीसहितको भिडियोमा नेपाली भाषाको एउटा अडियो पनि जोडिएको छ । उक्त अडियोमा काठमाडौँ केन्द्रीत भनाईहरु सुन्न सकिन्छ । साथै भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘बालेनको जोडरले भनेको मानेन भने…।’
केही दिनअघि मात्रै पोस्ट गरिएको दाबीसहितको भिडियोमा करिब २३ हजार फेसबुक प्रयोगकर्ताले लाइक गरेका छन् । त्यस्तै करिब ४ सय प्रतिक्रिया आइसकेको दाबीसहितको भिडियोलाई करिब २ सय फेसबुक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् ।
दाबीसहितको भिडियोको फैलावट द्रुत गतिको रहेको प्रस्तुत तथ्यांकले देखाएको छ । अर्कोतर्फ आगामी दिनमा पनि उक्त भिडियो सामाजिक संजालमा फैलिनसक्ने देखिन्छ । सोही कारण हामीले माथि उल्लेखित दाबीसहितको भिडियोको वास्तविकता पत्ता लगाउने कोशिस गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
काठमाडौँ महानगरपालिकाले सार्वजनिक जग्गा मिचेर बनाएको संरचनामाथि डोजर (जेसीबी) चलाउने अभियान एक वर्षअघि नै सुरु गरेको थियो । यही अभियान अन्तर्गत महानगरले काठमाडौँका विभिन्न स्थानमा निर्माण गरिएका अनाधिकृत संरचनाहरु हटाइरहको छ ।
यही सन्दर्भमा सडकमा देखिएको आक्रमण जेसीबी काठमाडौँ महानगरपालिकासँग सम्बन्धित रहेको दाबी गरिएको छ । जाँचका क्रममा हामीले सबैभन्दा पहिले दाबीसहितको भिडियोका केही स्क्रिनसट लियौँ । ती स्क्रिनसट तस्बिरहरुलाई गुगल लेन्समा सर्च गर्यौँ ।
सर्चको नतिजास्वरुप himachal_beauti_shoutout नामक इन्स्टाग्राम आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियो फेला पर्यो । करिब एक महिलाअघि पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोमा भारतको हिमाचल प्रदेशस्थित मनाली शहरमा हिउँ पर्दाको दृश्य देखिएको छ । साथै यस भिडियोमा देखिएको दृश्य र दाबीसहितको भिडियोमा देखिएको दृश्य उस्तै छन् ।
इन्स्टाग्राममा फेला परेको भिडियोबाट तथ्यलाई पूर्णरुपमा प्रमाणित गर्न सकेन । त्यसैले हामी थप सहयोगी तथ्य-स्रोतको खोजीमा लाग्यौँ ।
स्क्रिनसट एवं किवर्ड सर्चको क्रममा Wonder Girl Manali नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको एउटा भिडियो फेला पर्यौँ । करिब एक महिनाअघि पोस्ट गरिएको यो भिडियो पनि भारतको हिमाचल प्रदेशस्थित मनाली शहरमा हिउँ पर्दाको दृश्य देखिएको छ । दाबीसहितको भिडियोमा देखिएको जेसीबी यस भिडियोमा देखिन्छ तर थन्किएको अवस्थामा ।
फेला परेका तथ्य-जानकारीका आधारमा हामीले थप जाँच गर्यौँ । जाँचका क्रममा हामीले Officialabhifitness नामक युट्युब च्यालनमा अर्को भिडियो फेला पार्यौँ । यो भिडियोमा माथि उल्लेखित घटनास्थलकको भिडियो देख्न सकिन्छ तर यो भिडियो घटना भएको समयमा भने खिचिएको होइन ।
अन्तिममा हामीले Wonder Girl Manali नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको अर्को रिल फेला पर्यौँ । यो रिलमा एउटा डोजर (जेसीबी)को दृश्य जोडिएको छ र उक्त जेसीबीले अगाडि उभिएको अटो रिक्सालाई कुच्याइदिएको दृश्य देख्न सकिन्छ ।
माथि उल्लेखित दाबीहसितको सामग्रीमा जोडिएको भिडियो भन्दा फेला परेको यो दृश्य फरक कोणबाट खिचिएको छ । तर, फेला परेका तथ्य-प्रमाणले ती दुबै दृश्य एकै सन्दर्भको रहेको पुष्टि गर्दछ । भारतको हिमाचल प्रदेशस्थित मनाली शहरमा घटेको दृश्यलाई नेपालसँग जोडेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको देखिन्छ ।
निष्कर्ष
भारतको हिमाचल प्रदेशस्थित मनाली शहरमा घटेको घटनाको दृश्यलाई काठमाडौँ महानगरपालिका र मेयर बालेन शाहसँग जोड्दै भ्रामक सन्देश दिन खोजिएको पाइयो । फरक सन्दर्भको घटनालाई फरक देश र फरक शहरसँग जोड्दै भ्रामक सन्देश फैलाउन खोजिएको देखिन्छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
भिडियो, Wonder Girl Manali
भिडियो, Officialabhifitness
भिडियो, himachal_beauti_shoutout
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
