Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: मुस्ताङको कागबेनीमा डरलाग्दो बाढी आएको र २९ घरहरु बगरमा परिणत भएको (तस्बिरहरु सहित) ।
तथ्य: २०८० साउनमा मुस्ताङको कागबेनीमा आएको बाढीसँग सम्बन्धित तस्बिरहरुलाई वर्तमान सन्दर्भसँग जोड्दै पोस्ट गरिएको पाइयो ।
बाढीले घरहरु डुबाएको भिडियो हालसालै सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको छ । उक्त भिडियोसँगै मुस्ताङको कागबेनीमा डरलाग्दो बाढी आएको र २९ घरहरु बगरमा परिणत भएको दाबी गरिएको छ ।
आयुश राइ नामक टिकटक आइडीमा ‘बर्खाको समयमा छ होसियार हुनु’ लेख्दै केही तस्बिरसहितको भिडियो पोस्ट गरिएको छ । साथै भिडियोमा जोडिएको समाचार शैलीको अडियोमा भनिएको छ- ‘मुस्ताङको कागबेनीमा डरलाग्दो बाढी, हेर्दाहेर्दै २९ घर बगरमा परिणत । कागबेनीवासी भन्छन्- मुक्तिनाथबाट आफन्तले फोन गरेर बाढी आएको जानकारी दिएकाले बाँच्यौँ ।’
पोस्ट भएको एक सातामै दाबीसहितको पोस्टमा करिब १० हजार टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । १ सय ३० भन्दा बढी प्रतिक्रिया आइसकेको पोस्टलाई टिकटक प्रयोगकर्ताले करिब ५ सयपटक सेयर गरिसकेको देखिन्छ ।
के पछिल्लो समय मुस्ताङको कागबेनीमा बस्ती नै डुबाउनेगरी बाढी आएको हो त? दाबीसहित पोस्ट गरिएका तस्बिरहरुको वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
नेपालमा २०८१ को मनसुनी वर्षा सुरु भएको छ । मनसुनको वर्षा सक्रिय भएसँगै नेपालका विभिन्न स्थानमा बाढी-पहिरोजन्य विपत्तिका घटना बढ्न थालेका छन् । यही सन्दर्भमा मुस्ताङको कागबेनीमा डरलाग्दो बाढी आएको र २९ घरहरु बगरमा परिणत भएको दाबी पोस्ट गरिएको छ ।
दाबीसहितको सामग्रीमा दुईवटा तस्बिरसमेत जोडिएका छन् । यिनै तस्बिरलाई मध्यनगर गर्दै हामीले ‘मुस्ताङ कागबेनी’ ‘बाढी’ लगायतका वाक्यांशलाई गुगलमा सर्च गर्यौँ । जाँचको नतिजास्वरुप एक वर्षअघि अर्थात् २०८० साउन २८ गते मुस्ताङको कागबेनीमा लेदोसहितको बाढी आएको जानकारी फेला पर्यो । त्यो बेला पहिरोका कारण थुनिएको कागखोला फुट्दा तटीय क्षेत्रमा बाढी आएको र सोही बाढीले कागखोला-कालीगण्डकी दोभानमा रहेको कागबेनी बजारलाई क्षति पुर्याएको हो ।
जाँचका क्रममा Kathmandupost र thehimalayantimes मा प्रकाशित कागबेनी बाढीको समाचार फेला परेका छन् । दुबै संचार माध्यमले एउटै सन्दर्भको समाचारमा दुईवटा फरक दृश्य देखिने तस्बिर राखेका छन् । दुबै समाचारमा उल्लेखित तस्बिर र दाबीसहितको भिडियोमा जोडिएका तस्बिर एउटै हुन् ।
अर्कोतर्फ Kaligandaki Media युट्युब च्यानलमा पनि कागबेनी बाढीको भिडियो फेला पर्यो । १४ अगस्ट २०२३ मा पोस्ट गरिएको भिडियोमा देखिएको दृश्य र दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको दृश्य उस्तै छ ।
फेला परेको तथ्यबाट के प्रष्ट हुन्छ भने एक वर्ष पुरानो घटनाका तस्बिरलाई वर्तमान समयसँग जोड्दै सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको छ । वर्तमान समय तस्बिरमा देखिएजस्तो कागबेनी बाढी बाढी आएको खबर कुनैपनि निकायबाट पुष्टि भएन ।
निष्कर्ष
२०८० साउनमा मुस्ताङको कागबेनीमा बाढीजन्य घटना घटेको थियो । सोही घटनासँग सम्बन्धित तस्बिरहरुलाई वर्तमान सन्दर्भसँग जोड्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
तस्बिर, Kathmandupost
तस्बिर, thehimalayantimes
भिडियो, Kaligandaki Media
समाचार, ekantipur
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
