Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: भरतपुर महानगरकी प्रमुख रेणु दाहाल र पत्रकार सन्तोष देउजा बसेको टेवलमा बियरका बोतल तथा बियरले भरिएका दुईवटा गिलास देख्न सकिन्छ ।
तथ्य: भरतपुर महानगरकी प्रमुख रेणु दाहाल र पत्रकार सन्तोष देउजा बसेको सामान्य तस्बिरलाई काँटछाँट गरेर फेसबुक ग्रुपमा पोष्ट गरिएको पाइयो ।
चितवनस्थित भरतपुर महानगरपालिका प्रमुख रेणु दाहालसँग सम्बन्धित एउटा सामग्री सामाजिक संजाल फेसबुकमा फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा पत्रकार सन्तोष देउजा र भरतपुर महानगरकी प्रमुख रेणु दाहाल एउटा टेवलमा बसेर तस्बिर खिचाएका छन् । दुबैजना बसेको टेबलमा चार-पाँचवटा बियरका बोतल र बियरले भरिएका दुईवटा गिलास देख्न सकिन्छ ।
हामी नेपाली नामक फेसबुक पेजबाट NoNotAgain ग्रुपमा पोष्ट गरिएको सामग्रीमा माथि उल्लेखित तस्बिर पोस्ट गरिएको छ । फेसबुक ग्रुपहरूमा फैलाइएको प्रस्तुत तस्बिरमा एउटा क्याप्सनसमेत लेखिएको छ । उक्त तस्बिरको क्याप्सनमा लेखिएको छ- ‘मालिक्नीसँग पत्रकार बन्धुु’ ।
बियरका बोतलसँगै भरतपुर महानगरकी प्रमुख रेणु दाहाल र पत्रकार सन्तोष देउजा देखिने तस्बिरसहितको पोष्टमा २ हजार फेसबुक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । त्यस्तै ५ सय प्रतिक्रिया आइसकेको उक्त पोष्टलाई साढे १ हजारभन्दा बढी फेसबुक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् ।
महानगर प्रमुख जस्तो सार्वजनिक पदमा बसेको एक व्यक्ति र समाजको जिम्मेवार पेशा मध्येको एक पत्रकारितामा रहेकाे अर्को व्यक्तिले मदिरा सेवन गरिरहेको तस्बिर सार्वजनिक हुनु नैतिक प्रश्न मानिन्छ । त्यसैले गम्भीर प्रश्न उठाउने उक्त तस्बिरको वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
माथि उल्लेखित तस्बिरमा भरतपुर महानगरकी प्रमुख रेणु दाहाल र पत्रकार सन्तोष देउजा बसेको टेवलमा बियरका बोतल र बियर भरिएका दुईवटा गिलास देख्न सकिन्छ । सामाजिक संजालका ग्रुपहरूमा फैलाइएको उक्त तस्बिर सत्य हो ? भन्ने प्रश्नमा केन्द्रीत रहेर हामीले यो जाँच सुरु गर्यौँ ।
वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले सबैभन्दा पहिले उक्त तस्बिरलाई गुगल लेन्समा सर्च गर्यौँ । गुगल लेन्सको तजिता जाँचमा उपलब्धिजनक नदेखिएपछि हामीले तस्बिरमा देखिएका दुई व्यक्ति भरतपुर महानगरकी प्रमुख रेणु दाहाल र पत्रकार सन्तोष देउजाको फेसबुक प्रोफाइलमा पोस्टहरू नियाल्न सुरु गर्यौँ ।
केही घण्टाको प्रयासपछि हामीले Santosh Deuja नामक फेसबुक आइडीमा उपलब्धिजनक नतिजा फेला पर्यो । माथि दाबीसहितको सामग्रीमा उल्लेखित दृश्य विवरणसहितको तस्बिर ६ जुलाई २०२२ मा पोस्ट गरिएको पाइयो ।
तर, यस तस्बिरमा भरतपुर महानगरकी प्रमुख रेणु दाहाल र पत्रकार सन्तोष देउजा बसेको टेबलमा बियरका बोतल र बियर भरिएका दुईवटा गिलास देखिएका छैनन् । उक्त तस्बिरमा बियरका बोतल नभई एउटा पानीको बोतल, पानीको गिलास, जुसको गिलास र फलफूल देख्न सकिन्छ ।
पत्रकार सन्तोष देउजाले भरतपुर महानगरकी प्रमुख रेणु दाहाललाई जन्मदिनको शुभकामनासहित उक्त तस्बिर पोष्ट गरेको पाइयो । उनले तस्बिरसँगै क्याप्सनमा लेखेका छन्- ‘पब्लिकले मलाई रेनुको राष्ट्रिय भाई बनाईदिएका छन् । हुँ होइन थाहा छैन तर भरतपुरबासीको हजुर प्रिय/लोकप्रिय दिदि हुनुहुन्छ । जन्मदिनको धेरै शुभकामना ।’
सन्तोष देउजा बेलाबखतमा विवादमा आइरहने पत्रकार हुन् । साइबर क्राइमको मुद्दामा प्रहरी हिरासत पुर्याइएका पत्रकार सन्तोष देउजालाई कार्तिक १४, २०७६ मा काठमाडौं जिल्ला अदालतले धरौटीमा रिहा गरेको थियो । वीरगञ्जकी डा. दाम्पती निलमकुमार साह–राजेशकुमार साहको विषयमा भिडियो अन्तर्वार्ता गरेको विषयलाई लिएर पत्रकार देउजाविरुद्ध साइबर क्राइमको उजुरी परेको थियो ।
पत्रकार देउजाको विगत जे भएपनि माथि उल्लेखित तस्बिरको विषयमा उनी भ्रामक सूचनाको सिकार भएका छन् । प्रविधिको प्रयोग गरेर भ्रामक तरिकाले भरतपुर महानगरकी प्रमुख रेणु दाहाल र पत्रकार सन्तोष देउजा बसेको टेबलमा बियरका बोतल र बियर भरिएका दुईवटा गिलास राखिएको देखिन्छ ।
निष्कर्ष
भरतपुर महानगरकी प्रमुख रेणु दाहाल र पत्रकार सन्तोष देउजा बसेको सामान्य तस्बिरलाई काँटछाँट गरेर फेसबुक ग्रुपमा पोष्ट गरिएको पाइयो । सामान्य तस्बिरलाई प्रविधिको सहयोग ‘इडिट’ गर्दै बियरका बोतल र बियर भरिएका दुईवटा गिलास राखेर भ्रामक तरिकाले सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : सम्पादित तस्बिर
हाम्रा स्रोतहरू
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
