Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: संसद् अवरोधको दृश्यसँगै प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’लाई आतंककारी शब्दले सम्बोधन गरिएको छ ।
तथ्य: राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका सांसदहरूले रोष्टम घेराउ गरेको भिडियोमा दुई वर्ष पुरानो अडियो जोडेर भ्रामक सामग्री उत्पादन गरिएको र सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
सामाजिक संजालमा भिडियो सहितको एउटा सामग्री सामग्री फेला परेको छ, उक्त भिडियोमा नेपालको संसदभित्र विरोध भइरहेको दृश्य देख्न सकिन्छ । यस सामग्रीमा एउटा अडियो पनि सुन्न सकिन्छ, उक्त अडियोमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’लाई आतंककारी शब्दले सम्बोधन गरिएको छ ।
Bohoradipak नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको सामग्रीमा संसदको रोष्टम घेराउ भइरहेको दृश्य जोडिएको छ, उक्त दृश्यमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका सांसदहरू नारावाजी गरिरहेको अवस्थामा देखिएका छन् । यस सामग्रीमा जोडिएको भिडियोलाई थमनेलमार्फत् चित्रित गरिएको छ । थमनेलमा लेखिएको छ- ‘संसदको आज हेर्न लायक दृश्य, जय ज्ञानेन्द्र शाही आज संसदमा बबाल भयो ।’
त्यस्तै उल्लेखित सामग्रीमा एउटा अडियो समेत सुन्न सकिन्छ । उक्त अडियोमा भनिएको छ-
‘आतंककारी प्रचण्डलाई कि त यो देशको कानुन परिवर्तन गरेर झुन्ड्याउँछौँ कि त यो देशबाट बहिस्कार गर्छौँ, होसियार हुनुस् । जनता मार्ने ? जनता मार्ने ? राजनीतिका लागि जनता मार्ने ? नागरिक मार्ने ? आफ्नो छोरो प्रकाश मर्दाखेरी प्वाँ प्वाँ रुने ? अर्काका छोराछोरी मर्दा शहिद भए भनेर टिका लगाउँने ? यस्ता अपराधी चरित्र भएका यी आतंककारीहरूको पत्तासाप गरेनौँ भने गौतम बुद्धको देश होइन यो । यी दलाल, चोरहरु रामचन्द्र पौडेलजस्ता अपराधीहरू एउटा पुल उद्घाटन गर्न पाएनन् भनेर झोले कार्यकर्तालाई सडकमा उतार्छन् । अझ प्रचण्डजस्ता आतंककारीहरू कुर्सी पाइएन भनेर तानातान गर्छन्, अब कुर्सी तान्ने र पुल उद्घाटन गर्ने यिनिहरूको पत्तासाप ।’
तीन दिनअघि पोस्ट गरिएको प्रस्तुत सामग्री सामाजिक संजालमा फैलिरहेको छ । वर्तमान सन्दर्भमा फैलाइएको उक्त सामग्री अत्यन्तै संवेदनशील देखिन्छ । सोही कारण हामीले प्रस्तुत सामग्रीको वास्तविकता पत्ता लगाउने जमर्को गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
माथि उल्लेखित भिडियो सामग्रीलाई झट्ट हेर्दा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’विरुद्ध संसदमै आतंककारी लगायतका शब्द प्रयोग गरिएको देखिन्छ । संसदको रोष्टम घेराउ भइरहेको दृश्य र प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’विरुद्ध अभिव्यक्त भएका भनाईहरू संसदीय मर्यादा विवरित देखिन्छन् । त्यसैले प्रस्तुत सामग्रीको वास्तविकताबारे प्रश्न उठेको छ ।
जाँचका क्रममा सबैभन्दा पहिले हामीले संसदको रोष्टम घेराउ भइरहेको दृश्यको वास्तविकता पत्ता लगाउने कोशिस गर्यौँ । उक्त दृश्यमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका सांसदहरू नारावाजी गरिरहेको अवस्थामा देखिएका छन् । यही दृश्यका आधारमा हामीले ‘राप्रपा’ ‘संसद’ ‘रोष्टम घेराउ’ लगायतका वाक्यांशलाई गुगलमा सर्च गर्यौँ ।
सर्चको नतिजास्वरुप annapurnapost संचार माध्यममा प्रकाशित समाचार फेला पर्यो । पाँच दिनअघि अर्थात् २७ वैशाख २०८० मा प्रकाशित उक्त समाचार अनुसार प्रतिनिधि सभा बैठक सुरु हुनेबितिकै राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा) सांसदहरूले रोष्टम घेराउ गरेका थिए ।
राप्रपाका सांसदहरूले बोल्न समय माग गरेकाे र समय नपाएपछि संसद अवरोध गरेको जानकारी उक्त समाचारमा दिइएको छ । समाचारमा भनिएको छ- ‘सभामुख देवराज घिमिरेले प्रीबजेटमा छलफललाई समयमै सक्नुपर्ने भएकाले आकस्मिक र विशेष समय नराखिएको जानकारी दिएपछि राप्रपा सांसदहरूले आफूले बोल्न पाउनुपर्ने भन्दै विरोध गरेका हुन् ।’
फेला परेको समाचारका आधारमा हामीले ‘राप्रपा संसद रोष्टम घेराउ’ भन्ने वाक्यांशलाई युट्युबमा सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप Sunaulo Nepal TV नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको संसद अवरोधको भिडियो फेला पर्यो । पाँच दिनअघि नै पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका सांसदहरूले संसदको रोष्टम घेराउ गर्दै विरोध जनाइरहेको दृश्य देख्न सकिन्छ ।
पाँच दिनअघि सुनौलो नेपाल टिभी नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको भिडियो र माथि उल्लेखित दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको भिडियोमा समानता देखिन्छ । त्यसैले फेला परेको स्रोतबाट दुबै भिडियो एउटै सन्दर्भको तथ्य पुष्टि हुन्छ । तर, दाबीसहितको सामग्रीमा सुन्न सकिने प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ विरोधी अभिव्यक्ति भने फेला भिडियो स्रोतमा सुनिँदैन ।
त्यसैले अब बाँकि रह्यो, दाबीसहितको सामग्रीमा सुन्न सकिने प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ विरोधी अभिव्यक्तिको प्रश्न । उक्त अडियोमा सुनिने आवाज राप्रपाका सांसद ज्ञानेन्द्र शाहीसँग मिल्दोजुल्दो छ । त्यसैले उक्त अडियोको वास्तविक सन्दर्भ पत्ता लगाउन हामीले ‘ज्ञानेन्द्र शाही’ ‘प्रचण्ड देश निकाला’ लगायतका वाक्यांशलाई युट्युबमा सर्च गर्यौँ ।
सर्चको नतिजास्वरुप Hulak Sanchar युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको भाषन सहितको एउटा भिडियो सामग्री फेला पर्यो । दुई वर्षअघि अर्थात् २७ फेब्रुअरी २०२२ मा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोमा तत्कालीन भ्रष्टाचार विरोधी अभियान्ता ज्ञानेन्द्र शाहीले पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ विरोधी अभिव्यक्ति दिएका छन् ।
फेला परेको तथ्यले केही दिनअघि राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका सांसदहरूले रोष्टम घेराउ गरेको दृश्यमा दुई वर्ष पुरानो अडियो जोडेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको पुष्टि गरेको छ । उक्त अभिव्यक्ति दिइरहेको सन्दर्भमा ज्ञानेन्द्र शाही सांसद पदमा निर्वाचित भइसकेका थिएनन् । उक्त अभिव्यक्ति संसदभित्र नभई एउटा सार्वजनिक समारोहमा दिइएको थियो ।
निष्कर्ष
राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका सांसदहरूले रोष्टम घेराउ गर्दा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’लाई ‘आतंककारी’ भनिएको छैन । राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका सांसदहरूले रोष्टम घेराउ गरेको भिडियोमा दुई वर्ष पुरानो अडियो जोडेर भ्रामक सामग्री उत्पादन गरिएको र सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
Annapurnapost
Sunaulo Nepal TV
Hulak Sanchar
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
