Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: धरानमा आयोजित ‘हिन्दूवादीहरुको प्रदर्शनलाई प्रतिरोध गर्न पहिचानवादी युवाहरु’ तयार रहेको दाबी
तथ्य: एक महिनाअघि ‘कोशी प्रदेश’ नामकरणको विरोधका लागि तयार पारिएको ‘पहिचानका लागि युवा’ दस्ता र ताप्लेजुङमा खिचिएको भिडियोलाई फरक सन्दर्भको घटनामा जोडिएको छ ।
सामाजिक संजालमा एउटा भिडियो सामग्री फेला परेको छ । उक्त भिडियोमा देखिएका युवाहरुले निधारमा कालोपट्टी बाधेका छन् र उनीहरु पंक्तिवद्ध भएर उभिएका छन् । साथै धरानमा आयोजित ‘हिन्दूवादीहरुको प्रदर्शनलाई प्रतिरोध गर्न पहिचानवादी युवाहरु’ तयार रहेको दाबी गरिएको छ ।
Ramraiofficial नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको दाबीसहितको भिडियोमा युवाहरु हातमा लाठी बोकेर उभिएका छन् । साथै भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘धरानमा आज हुने भनिएको धार्मिक तथा जातीय सद्भाव बिथोल्ने हिन्दूवादीहरुको प्रदर्शनलाई प्रतिरोध गर्न तयार पहिचानको लागि युवा दस्ता । धर्म निरपेक्ष राष्ट्र नेपाल, जिन्दावाद । धार्मिक तथा जातीय सद्भाव र सहिष्णुता कायम गर ।’
एक दिनअघि पोस्ट गरिएको दाबीसहितको भिडियोमा करिब १९ हजार टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् ।
त्यस्तै दुई हजारभन्दा बढी प्रतिक्रिया आइसकेको दाबीसहितको सामग्रीलाई करिब सात सय टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेको देखिन्छ । यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने पोस्ट भएको छोटो समयमै द्रुत गतिमा फैलिएको दाबीसहितको सामग्री आगामी दिनमा झनै व्यापक फैलिन सक्छ ।
वर्तमान संवेदनशील अवस्थामा पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीले धार्मिक तथा जातीय सद्भावमा असर गर्नसक्ने देखिन्छ । त्यस्तैले हामीले प्रस्तुत भिडियोको वास्तविकता पत्ता लगाउने कोशिस गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
धार्मिक/साम्प्रदायिक तथा जनस्वास्थ्य संकटकाल र शान्तिसुरक्षा संवेदनशीलताका कारण धरान शहरमा जिल्ला प्रशासन कार्यालय सुनसरीले भाद्र ८ (२०८०) रातिदेखि २४ घण्टाका लागि निषेधाज्ञा जारी गर्यो ।
निषेधाज्ञा सुरु भएको भोलिपल्ट अर्थात् भाद्र ९ गते हिन्दू समर्थकले विभिन्न कारण (गोरु काटेर खाएको, मन्दिर अगाडि चर्च) विरोध प्रदर्शन आह्वान गरेका थिए । मौजुदा परिस्थितिलाई मध्यनजर गर्दै जिल्ला प्रशासनले निषेधाज्ञा जारी गरेको थियो ।
सोही सन्दर्भमा धरानमा आयोजित ‘हिन्दूवादीहरुको प्रदर्शनलाई प्रतिरोध गर्न पहिचानवादी युवाहरु’ तयार रहेको दाबी गर्दै सामाजिक संजालमा भिडियो सामग्री पोस्ट गरियो । उक्त भिडियोमा युवाहरुले निधारमा कालोपट्टी बाधेका छन् र उनीहरु लाठीसहित पंक्तिवद्ध भएर उभिएकाे देखिन्छन् ।
प्रस्तुत भिडियोमा देखिएका युवाहरु धरानमा हिन्दू समर्थकले आयोजना गरेको विरोध प्रदर्शनलाई ‘प्रतिरोध’ तयार भएका हुन् ? उक्त भिडियोको मूल सन्दर्भ के हो ? भन्ने विषयमा केन्द्रीत भएर हामीले यो तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
जाँचका क्रममा हामीले सबैभन्दा पहिले ‘युवा दस्ता’ ‘कोशी प्रदेश’ ‘पहिचानका लागि युवा’ लागायतका वाक्यांशलाई गुगलमा सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप onlinekhabar मा प्रकाशित एउटा समाचार फेला पर्यो ।
एक महिनाअघि अर्थात् साउन ७ (२०८०)मा प्रकाशित उक्त समाचारमा प्रदेशको नाम कोशी राखिएको प्रति असन्तुष्ट संघ–संस्था एवं राजनीतिक दलहरूले संयुक्त युवा दस्ता बनाइरहेको जानकारी दिइएको छ ।
सोही समाचारको एउटा अंशमा यस्तो लेखिएको छ- ‘गत २१ असारमा ताप्लेजुङमा संयुक्त दस्ता घोषणा अगाडि मार्चपास गरेका थिए । मार्चपासमा सहभागीहरूले हातमा लाठी बोकेका थिए । त्यहाँ नवीन पोमुको संयोजकत्वमा ५०१ सदस्यीय संयुक्त जिल्ला दस्ता घोषणा भएको छ । त्यसअघि राजधानी उपत्यकामा २०१, ओखलढुंगामा १०१, तेह्रथुममा २०१ सदस्यीय दस्ता बनाइएको छ ।’
दस्ताबारे जानकारी दिँदै किरात गणराज्य मोर्चाका उपत्यका संयोजक खुक्सङ खम्बुले समाचारमा भनेका छन्- ‘यो दस्ताको उद्देश्य सशस्त्र आन्दोलन होइन । तर आन्दोलन मर्यादित बनाउन आवश्यक छ’ खम्बु भन्छन्, ‘हामीले बनाएको दस्तालाई अहिले त्यही तरिकाले प्रशिक्षण दिइरहेका छौं ।
’समाचारमा दिइएको जानकारीकै आधारमा हामीले ‘पहिचानका लागि युवा’ ‘ताप्लेजुङ’ लगायतका वाक्यांश गुगलमा सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप ChulaChuli Media नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको भिडियो फेला पर्यो । उक्त भिडियो एक महिनाअघि अर्थात् ७ जुलाई २०२३ मा पोस्ट गरिएको देखिन्छ ।
प्रस्तुत तथ्यबाट के प्रष्ट हुन्छ भने ‘पहिचानका लागि युवा’ दस्ता धरान घटनाका लागि तयार पारिएको होइन । यो दस्ताको दृश्य धरानमा निषेधाज्ञा हुनुभन्दा एक महिना अगाडि नै खिचिएको थियो । २०७९ फाल्गुण १७ गते दुई तत्कालीन प्रदेश १ लाई तिहाई बहुमतका साथ सरकारले ‘कोशी प्रदेश’ नामकरण गरेको थियो । प्रदेशको नामाकरणसँगै पहिचानवादीहरू आन्दोलित बनेका थिए ।
प्रदेशको नाम ‘कोशी’ खारेज गरेर पुनः नामकरण गर्नुपर्ने भन्दै संयुक्त संघर्ष समिति नै बनेको थियो । यही क्रममा ‘पहिचानका लागि युवा’ गठन गर्न सुरु गरिएको थियो । यही बेला ताप्लेजुङमा खिचिएको भिडियोलाई धरान घटनासँग जोड्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको देखिन्छ ।
निष्कर्ष
धरानमा आयोजित ‘हिन्दूवादीहरुको प्रदर्शनलाई प्रतिरोध गर्न पहिचानवादी युवाहरु’ तयार रहेको दाबी गरिएको सामग्री भ्रामक छ । एक महिनाअघि ‘कोशी प्रदेश’ नामकरणको विरोधका लागि तयार पारिएको ‘पहिचानका लागि युवा’ दस्ता र ताप्लेजुङमा खिचिएको भिडियोलाई फरक सन्दर्भको घटनामा जोडेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
Ekantipur
Onlinekhabar
Annapurnapost
ChulaChuli Media
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
