Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: सप्तकोशीको बहाव बढेपछि बाँधका २२ वटा ढोका खोलिएको र भारतको पूरै बिहार राज्य डुवानमा परेको छ ।
तथ्य: फिलिपिन्समा ११ वर्ष पहिले घटनाको भिडियोलाई भ्रामक दाबीका साथ सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
वर्खायाम सुरु भएसँगै नेपालभर मौसम बदली भइरहेको छ र केही भूभागमा वर्षा भइरहेको छ । यही क्रममा सामाजिक संजालमा एउटा सामग्री फेला परेको छ, जसमा सप्तकोशीको बहाव बढेपछि बाँधका २२ वटा ढोका खोलिएको र भारतको पूरै बिहार राज्य डुवानमा परेको दाबी गरिएको छ ।
रस्मिका R K नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियो सामग्रीमा भयानक बाढीको दृश्य देख्न सकिन्छ । उक्त दृश्यले बढीले घर नै बगाएको भिडियो जोडिएको छ । भिडियो सहितको सामग्रीमा एउटा थमनेलसमेत लेखिएको छ र उक्त थमनेलमार्फत् दाबी प्रस्तुत गरिएको छ । थमनेलमा लेखिएको छ- ‘सप्तकोशीको २२ ढोका खोलिएको छ, कोशीमा पानीको बहाव बढिरहेको छ, भारतको बिहार पूरा डुवानमा ।’
पोस्ट गरिएको चार दिनमै १४ सयभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले उक्त सामग्रीमा रियाक्ट गरिसकेका छन् । आगामी दिनमा झनै फैलिनसक्ने उक्त सामग्रीमा अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ । त्यसैले हामीले प्रस्तुत भिडियोको वास्तविकता पत्ता लगाउने कोशिस गर्यौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
माथि उल्लेखित दाबीसहितको सामग्रीलाई पूरानै घटनाका रुपमा प्रस्तुत गरिएको छ । उक्त सामग्रीमा यो घटनालाई २०२२ को घटेको संकेत दिइएको छ । तर, उक्त दाबीसहितको भिडियोलाई वर्खायाम सुरु भएसँगै सामाजिक संजालमा फैलाइएको छ । केही टिकटक प्रयोगकर्ताले सप्तकोशी बाँधका सबै ढोला खोल्न आग्रह गर्दै दाबीसहितको सामग्रीमा प्रतिक्रिया समेत दिएका छन् ।
दाबीसहितको सामग्रीमा देखिएको दृश्य नै महत्वपूर्ण रहेका कारण हामीले सोही दृश्यबाट जाँचको सुरुवात गर्यौँ । जाँचका क्रममा प्रस्तुत दाबीसहितको सामग्री एक वर्षअघि नै सामाजिक संजाल टिकटकमा फैलिएको पाइयो । न्युजचेकर नेपालले एक वर्षअघि गरेको तथ्यजाँचमा माथिकै दाबीसहितको सामग्रीलाई उल्लेख गरिएको छ । चार दिनअघि सोही सामग्रीलाई सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
तर, दाबीसहितको सामाग्रीमा देखिएको दृश्य भारतको बिहार राज्यको भने होइन । हामीले प्रस्तुत भिडियोका केही दृश्यलाई स्क्रिनसट गरेर गुगल लेन्समा सर्च गर्यौँ । जसको नतिजास्वरुप Mark Anthony Besario नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको एउटा भिडियो फेला पर्यो ।
११ वर्षअघि अर्थात् २० डिसेम्बर २०११ मा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियो भारतस्थित बिहार राज्यको घटना भने होइन । उक्त युट्युब च्यानलमा राखिएको जानकारी अनुसार उक्त दृश्य फिलिपिन्सको डुमागुएट शहरस्थित नेग्रोस ओरिएन्टल भन्ने ठाउँको हो ।
फेला परेको प्रस्तुत तथ्यबाट के प्रष्ट हुन्छ भने सप्तकोशीको बहाव बढेपछि बाँधका २२ वटा ढोका खोलिएको र भारतको पूरै बिहार राज्य डुवानमा परेको दाबी भन्ने दाबी भ्रामक छ । किनकि दाबीसँगै प्रस्तुत गरिएको भिडियो भारतस्थित बिहार राज्यको नभई फिलिपिन्सको हो । ११ वर्ष पूरानो भिडियोलाई भ्रामक दाबीका साथ सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
निष्कर्ष :
सप्तकोशीको बहाव बढेपछि भारतको पूरै बिहार राज्य डुवानमा परेको दाबीसँगै जोडिएको भिडियो भ्रामक छ । फिलिपिन्समा ११ वर्ष पहिले घटनाको भिडियोलाई भ्रामक दाबीका साथ सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू :
Mark Anthony Besario
Nepal.newschecker.co
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
