Fact Check
Fact Check: के जन्डिस उपचारमा केराको पातबाट बनाइएको घरेलु विधि उपयुक्त छ ?

दाबी: सुकेको केराको पातलाई खरानी बनाएर, त्यसको लेपन रोगीको शरीरमा लगाएर पखाल्दा जन्डिस पखालिने दाबी ।
तथ्य: जन्डिसका लक्षण देखिएपछि यसको मूल कारण पहिचान गर्नुपर्छ र यसलाई चिकित्सकीय रूपमा उपचार गर्नुपर्छ । जन्डिस त्यस्तो चीज होइन जुन पेस्टले ‘सधैंको लागि निको’ हुन सक्छ ।
जन्डिस रोगसँग सम्बन्धित एउटा भिडियो सामाजिक संजालमा संजालमा फैलिरहेको छ । उक्त भिडियोमा सुकेको केराको पातलाई खरानी बनाएर, त्यसको लेपन रोगीको शरीरमा लगाएर पखाल्दा जन्डिस पखालिने दाबी गरिएको छ ।
Durga Prasad Poudel नामक फेसबुक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा एकजना व्यक्तिलाई देख्न सकिन्छ । ती व्यक्तिले सुकेको केराको पातलाई खरानी बनाएर, त्यसको लेपन रोगीको शरीरमा लगाएर जन्डिस पखाल्ने भन्दै घरेलु विधि सिकाइरहेका छन् ।

जन्डिस उपचारमा उक्त घरेलु विधि उपयुक्त छ त? हामीले वास्तविकता पत्ता लगाउन तथ्यजाँच गर्यौं र दाबी गलत भएको पायौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
जन्डिस भनेको फोहोर वा पसिना जस्तै छालाको सतहमा बस्ने समस्या होइन । बिलिरुबिनको निर्माणबाट हुने गहिरो आन्तरिक लक्षण हो, जो रातो रक्त कोषहरू बिग्रँदा उत्पादन हुने पहेँलो रंगद्रव्य हो । जन्डिस रोगलाई कुनैपनि खरानीको प्रयोगले छालाबाट निकाल्न सकिन्छ भन्ने दाबी चिकित्सकीयरूपमा असम्भव छ ।
स्वस्थ शरीरमा, कलेजोले बिलिरुबिनलाई फिल्टर गर्छ, अनि पिसाब र दिसामार्फत् निस्कासन गर्छ । जब कलेजो सुन्निन्छ, यो क्षतिग्रस्त हुन्छ वा राम्रोसँग काम गर्दैन । त्यसपछि बिलिरुबिन रगतमा जम्मा हुन्छ । यसले छाला र आँखा पहेँलो देखिन्छ । तर, यो पहेँलो रंगद्रव्य छालामा होइन, रक्तप्रवाहमा हुन्छ । छालामा कुनै पनि तत्वलाई रगड्दा, चाहे त्यो जडीबुटी, घरेलु वा पवित्र बोट किन नहोस्, रगतबाट बिलिरुबिन हट्दैन ।
खरानीको पेस्ट पखालेपछि जन्डिसको पहेँलो रङ निस्किन्छ भन्नु केवल दृश्य भ्रम हो । केराको पातको खरानीलाई पानीमा मिसाएर छालामा रगड्दा, यसले अस्थायी दाग छोड्न सक्छ। खरानीले छालाबाट तेल, पसिना र धुलो सोस्न सक्छ, यसले प्रकाश वा वरपरको वातावरणको आधारमा पानीलाई धमिलो, गाढा वा थोरै पहेँलो देखाउन सक्छ । मानिसहरूले यो रङलाई ‘जन्डिस निस्किरहेको’ भनेर गलत व्याख्या गरेको देखिन्छ ।
त्यस्तै आयुर्वेद जस्ता परम्परागत भारतीय प्रणालीहरूले यो उपचारलाई कुनै मान्यता दिएको छैन । केराका पातहरू आयुर्वेद र लोक अभ्यासहरूमा खाना बेर्न, घाउहरू ढाक्न वा ज्वरोलाई शीतल पार्न प्रयोग गरिन्छ । तर जन्डिस उपचारका लागि होइन।
अर्कोतर्फ कुनै पनि पात जलाउँदा कार्बनयुक्त खरानी उत्पादन हुन्छ, जसले छालालाई जलन दिन सक्छ वा एलर्जी प्रतिक्रियाहरू पनि निम्त्याउन सक्छ, विशेष गरी बच्चाहरू वा वृद्ध व्यक्तिहरूमा । यदि सास फेर्दा, जलेको पातबाट निस्कने धुवाँले फोक्सोलाई पनि हानि पुर्याउन सक्छ । नवजात शिशुहरूमा, उपचार नगरिएको जन्डिसले मस्तिष्कमा क्षति पनि पुर्याउन सक्छ (कर्निकटेरस भनिने अवस्था) । वयस्कहरूमा, ढिलो उपचारले कलेजो फेल हुन सक्छ वा मृत्यु पनि हुन सक्छ ।
जन्डिसका लक्षण देखिएपछि यसको मूल कारण पहिचान गर्नुपर्छ र यसलाई चिकित्सकीय रूपमा उपचार गर्नुपर्छ । जन्डिस त्यस्तो चीज होइन जुन पेस्टले ‘सधैंको लागि निको’ हुन सक्छ । यसको उपचार गर्ने एक मात्र तरिका भनेको अन्तर्निहित कारण पत्ता लगाउनु र व्यवस्थापन गर्नु हो ।
निष्कर्ष
केराको पातको खरानीले जन्डिस निको पार्दैन । यसले बिलिरुबिन निकाल्दैन । साथै यसले भविष्यमा हुने रोगबाट स्थायी सुरक्षा प्रदान गर्दैन । यदि कसैलाई जन्डिस भएको छ भने पहेँलो आँखा, थकान, गाढा पिसाब वा फिक्का दिसा जस्ता लक्षणहरू देखिनसक्छन् । तुरुन्तै चिकित्सा सहायताबाट जन्डिसलाई व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ । कलेजो निको हुन सक्छ ।
नतिजा: गलत
हाम्रा स्रोतहरू
रिसर्च लेख, ijcrt.org
रिसर्च लेख, ncbi.nlm.nih.gov
रिसर्च लेख, nhs.uk
(This article is published in collaboration with THIP Media)

Newschecker And THIP Media
August 8, 2025

Newschecker And THIP Media
August 1, 2025

Aakash Chhetri
July 28, 2025