Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह समक्ष नेपालका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले शिर झुकाए ।
तथ्य: पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह समक्ष नेपालका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले शिर झुकाएको दाबी भ्रामक छ ।
पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहसँग सम्बन्धित एउटा सामग्री सामाजिक संजालमा फेला परेको छ । भिडियोसहितको उक्त सामग्रीमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह समक्ष नेपालका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले शिर झुकाएको दाबी गरिएको छ ।
Gyanendra shahi नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीमा एउटा भिडियो देख्न सकिन्छ, जसमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई देख्न सकिन्छ । भिडियोमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह समक्ष मानिसहरूले शिर झुकाइरहेका छन् ।
प्रस्तुत सामग्रीको थमनेलमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले पनि पूर्वराजा समक्ष शिर झुकाएको दाबी गरिएको छ । भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘राजाको पावर देखाए, प्रचण्डले शिर झुकाए, राजाको जित भयो ।’
एक दिनअघि पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीमा ७ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् भने दाबीसहितको सामग्रीमा दुई सयभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले प्रतिक्रिया जनाइसकेका छन् । त्यस्तै प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले पनि पूर्वराजा समक्ष शिर झुकाएको दाबी गरिएको उक्त सामग्रीलाई ७३ भन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेको छ ।
दाबीसहितको सामग्री पोस्ट गरिएको एक दिनमै उक्त सामग्री सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिरहेको छ । यो फैलावटका आधारमा आगामी दिनमा उक्त सामग्रीको फैलावट व्यापक हुनसक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।
नेपालका वर्तमान प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ तिनै व्यक्ति हुन्, जसले राजतन्त्र विरुद्धको आन्दोलनमा अग्रपंक्ति रहेर तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्र शाहको विरोध गरेका थिए । नेपालको शासन-सत्ता राजाबाट जनताको हातमा आएको दिन अर्थात् गणतन्त्र दिवसको सेरोफेरोमा सामाजिक संजालमा फैलाइएको उक्त दाबी अत्यन्तै संवेदनशील देखिन्छ । त्यसैले हामीले यस सामग्रीको वास्तविकता पत्ता लगाउने कोशिस गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
पछिल्लाे समय पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह देश दौडाहामा छन् । उनी नेपालको पश्चिमी भू-भागको दौडाहामा रहेका बेला प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले पशिर झुकाएको दाबी गरिएको सामग्री सामाजिक संजालमा फैलिएको छ ।
प्रस्तुत दाबीसहितको सामग्री जाँचका क्रममा हामीले सबैभन्दा पहिले भिडियोको वास्तविक सन्दर्भ पत्ता लगाउने कोशिस गर्यौ । यसका लागि भिडियोलाई पुन: एक पटक नियाल्यौँ । भिडियोको एक कुनामा ‘दर्शन खबरु लेखिएको लोगोसमेत देख्न सकिन्छ । सोही लोगोलाई आधार बनाएर हामीले युट्युमा ‘Darshan Khabar’ सर्च गर्यौँ ।
सर्चको नतिजास्वरुप Darshan Khabar नामक युट्युब च्यानल फेला पर्यो । उक्त युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएका भिडियो नियाल्ने क्रममा सबैभन्दा पछिल्लो समय पोस्ट गरिएको भिडियोमा हाम्रो नजर पुग्यो । तीन दिनअघि अर्थात् २७ मे २०२३ मा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह सुर्खेत जिल्लामा पुगेको जानकारी दिइएको छ ।
फेला परेको प्रस्तुत भिडियोलाई हामीले सरसर्ती हेर्यौँ, यसबाट पुष्टि भयो भने यही भिडियोको एउटा अंशलाई काटेर सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको देखिन्छ । भिडियोको सुरुवाती अंशलाई छाँटकाँटगरी थमनेल जोडेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
भिडियो स्रोत फेला परेपछि हामी थप प्रमाण जुटाउन अगाडि बढ्यौँ । यसका लागि हामीले गुगलमा ‘पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह सुर्खेत’ वाक्यांश गुगलमा सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप onlinekhabar प्रकाशित समाचार फेला पर्यो । तर, सोही दिन प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ पनि सुर्खेत पुगेको कुनै प्रमाण फेला परेन ।
फेला परेका तथ्यबाट के प्रष्ट हुन्छ भने पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह समक्ष नेपालका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले शिर झुकाएको दाबी भ्रामक छ । किनकि पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह नेपालका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले शिर झुकाएका छैनन् ।
निष्कर्ष
पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह समक्ष नेपालका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले शिर झुकाएको दाबी भ्रामक छ । पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह समक्ष अन्य सर्वसाधारणले शिर झुकाएपनि प्रचण्डले शिर झुकाएको दाबी पुष्टि हुँदैन । पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह सुर्खेत पुगेको भिडियोमा भ्रामक थमनेल राखेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
