Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह र बालेन शाहबीच भेटघाट भएको छ, भिडियो ।
तथ्य: दाबीसहितको भिडियोमा एआई आधारित छेडछाड (deepfake) भएको पुष्टि हुने संकेतहरू भेटिएका छन् ।
पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह र बालेन शाहसँग सम्बन्धित एउटा भिडियो सामाजिक संजालमा फैलिरहेको छ । उक्त भिडियोमा दुबै शाहबीच भेटघाट भएको दाबी गरिएको छ ।
Ramu Rana Magar नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह र काठमाडौँ महानगरका मेयर बालेन शाहको अनुहार देखिने दृश्य जोडिएको छ । साथै भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘श्रीपाँच ज्ञानेन्द्र शाह र बालेन शाह भेटघाट भएको छ, जय नेपाल ।’
प्रस्तुत दाबीसहितको भिडियोलाई एक दिनमै १० हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । यही अवधिमा करिब ५ सय प्रतिक्रिया आइसकेको भिडियो सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिरहेको देखिन्छ ।
के पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह र बालेन शाहसँग सम्बन्धित भिडियो वास्तविक हो त ? हामीले जाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
जाँचका क्रममा, दाबीसहितको भिडियोलाई एकपटक निल्यान्दा नै भिडियो अस्वभाविक देखिन्छ । त्यसैले सबैभन्दा पहिले भिडियोको एआई जाँच गरियो ।
भिडियोको जाँचका क्रममा Misinformation Combat Alliance (MCA) को Deepfakes Analysis Unit (DAU) का विज्ञहरूले डीपफेक (Deepfake) पत्ता लगाउने उपकरणहरूको सहायताबाट भिडियो र अडियोको विश्लेषण गरे । उनीहरुले विभिन्न टुलहरुको प्रयोग गरेर दाबीसहितको भिडियोलाई जाँच गरे ।
दाबीसहितको दृश्यलाई Hive AI को डिपफेक डिटेक्टरमा जाँच गर्दा, दृश्य १ ले भिडियो ट्र्याकको अन्त्यतिरको एउटा खण्डलाई फ्ल्याग गरेको छ, जहाँ दाह्री भएको व्यक्तिको साइड प्रोफाइल सम्भावित AI-आधारित छेडछाडको लागि चिन्हित गरेको छ ।
दुई फरक व्यक्तिहरूको तस्बिरलाई एकअर्कासँग अन्तर्क्रिया गर्न केन्द्रीत गर्ने AI को प्रयोग गरिएको देखिन्छ । त्यस्तै दृश्य वर्गीकरणकर्ताको लागि, दाह्री भएको व्यक्ति र टोपी लगाएको व्यक्ति दुवैको साइड प्रोफाइल देखाइँदा एआई छेडछाड भएको संकेत देखियो ।
अर्कोतर्फ पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह र काठमाडौँ महानरका मेयर बालेन शाहबीच भेटघाट भएको भिडियो अहिलेसम्म सार्वजनिक भएको छैन । दाबीसहित फैलाइएको भिडियो वास्तविक नभई एआई जनरेटेड दृश्य हो ।
निष्कर्ष
पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह र बालेन शाहबीच भेटघाट भएको भन्दै पोस्ट गरिएको भिडियो भ्रामक छ । विभिन्न डिपफेक डिटेक्सन उपकरणहरूको प्रयोगबाट प्राप्त प्रमाणहरूका आधारमा, भिडियोमा एआई आधारित छेडछाड (deepfake) भएको पुष्टि हुने संकेतहरू भेटिएका छन् । यसबाहेक, पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह र काठमाडौंका मेयर बालेन शाहबीच वास्तविक भेटघाट भएको कुनै प्रमाण सार्वजनिक भइसकेको छैन ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
भिडियो विश्लेषण, Deepfakes Analysis Unit (DAU)
भिडियो विश्लेषण, Misinformation Combat Alliance (MCA)
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे तथ्यजाँच, अनुसन्धान वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई [email protected] मा इमेल गर्नुसक्नुहुनेछ अथवा हामीलाई 9999499044 नम्बरमा ह्वाट्सएप गर्नुहोस् । हामीलाई सम्पर्क गर्न तपाईं सम्पर्क पेजमा गएरसमेत फारम भर्न सक्नुहुनेछ ।
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
