Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
जंगली जनावर घरमा आएको दाबीसहितका भिडियोहरू सामाजिक संजालमा फैलिनेक्रम रोकिएको छैन । यही क्रममा पछिल्लो समय केही नयाँ भिडियोहरू देखिएका छन् । पछिल्लो समय सामाजिक संजालमा घरको कम्पाउन्डभित्र बाघ पसेको दृश्यसहितको भिडियो फैलिरहेको छ । सुरेशसिंह नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट भएको उक्त भिडियोमा देखाइएको दृश्य चितवनको रहेको दाबी गरिएको छ । भिडियोको क्याप्सनमा लेखिएको छ,‘चितवन बजार आसपास गैंडा देखिनु सामान्य भएपनि सिंह देखिनु नयाँ कुरा हाे, नेपाल टेलिभजनबाट ।’
उक्त भिडियोमा एउटा घरको गेट नाघेर बाघ भित्र पसेको दृश्य देखिन्छ र केही बेरमै उक्त बाघ साेही गेट नाघेर फर्किन्छ । भिडियोमा नेपालको सरकारी टेलिभिजन नेपाल टेलिभिजनको लोगोसमेत राखिएको छ । थमनेलमा उक्त भिडियोमा देखाइएको दृश्य चितवनस्थित एक होटलको रहेको दाबीसमेत गरिएको छ । थमनेलमा लेखिएको छ,‘हल्ला चाहिँ चितवनको एक होटलको रे, कोहीलाई थाहा भए भन्दिनुस् त । यसले आक्रमण गरेर भागेको थियो कुकुरलाई ।’
एक साताअघि पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोमा ८९ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । त्यस्तै भिडियोमा ४ सय ३० भन्दा बढीले कमेन्ट गरिसकेका छन् भने सेयर गर्ने टिकटक प्रयोगकर्ताको संख्या करिब साढे ५ सय पुगिसकेको छ । यसले के प्रष्ट पार्छ भने यो भिडियो टिकटक प्रयोगकर्तामाझ द्रुत गतिमा फैलिएको छ ।
माथि नै उल्लेख गरिसकिएको छ कि नेपालमा पछिल्लो समय जंगली जनावर घरभित्र पसेका भिडियोहरू भाइरल भइरहेका छन् । यही क्रममा सामाजिक संजालमा अर्को भिडियो भेटिएको छ । भिडियोमा एउटा बाघ दौडिदै सडकमा आएको दृश्य देखिन्छ । केशव शर्मा नामक टिकटक प्रयोगकर्ताले पोस्ट गरेको यो भिडियोको दृश्य गोदावरीको भएको दाबी गरिएको छ । भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ, गोदावरीमा आज दिउँसाे, टाइगर ।’
यो भिडियो २० घण्टा अगाडि टिकटकमा पोस्ट भएको देखिन्छ । यो अवधिमा उक्त भिडियोमाथि १ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेकाे देखियो । वास्तविकतामाथि शंका पैदा भएपछि हामीले माथिका दुबै भिडियोमाथि तथ्यजाँच गरेका छाैँ ।
तथ्य जाँच / प्रमाणीकरण
पहिलो भिडियोमा देखिएको दृश्य चितवनको रहेको बताइएको छ । जसमा वास्तविक देखाउन नेपाल टेलिभिजनको लोगोसमेत राखिएको छ । तर, यो दृश्यको जाँच गर्दा भिडियो चितवनको हो भन्ने दाबी पुष्टि भएन । जाँच गर्दै जाँदा चितवन मात्र होइन, यो भिडियोमा देखिएको दृश्य नेपालकै नभएको पुष्टि भयो ।
भिडियोमा देखिएको दृश्य भारतस्थित गुजरातको रहेको पाइयो । भिडियोमा देखिएको दृश्य बाघको नभइ सिंहको रहेको पाइयो । गुजरातको एउटा होटलको सीसीभीटी फुटेजमा उक्त भिडियो कैद भएको थियो । यो घटना २०२१ फेब्रुअरीमा घटेको थियो । गुजरातस्थित जुनागढको एक होटेलमा सिंह पसेको भिडियो भारतमासमेत भाइरल भएको थियो । भिडियोबारे भारतीय चर्चित संचार माध्यम एनडीटीभीलेसमेत सामग्री तयार पारेको छ ।
त्यस्तै दोस्रो भिडियोमा सडकमै बाघ देखिएको दृश्य देखिन्छ । उक्त भिडियोमा गोदावरीमा ‘आज दिउँसाे’ बाघ देखिएको दाबी गरिएको छ । तर, भिडियोमा कहाँको गोदावरी हो भनेर खुलाइएको छैन । काठमाडौँ उपत्यकासँगै गोदावरी नामक ठाउँ नेपालका धेरै स्थानमा छन् । यहाँ राखिउको ‘गोदावरीमा आज दिउँसो’ भन्ने दाबीले धेरैको ध्यान खिचेको छ ।
जाँच गर्दै जाँदा यो भिडियो बंगलादेशमा खिचिएको पाइयो । यो भिडियो बंगलादेशस्थित गाजीपुरको बंगबन्धु सफारी पार्कमा जंगल घुम्ने क्रममा खिचिएको थियो । खुर्शीद अहमद जाहेद नामक युट्युब च्यानलमा यो भिडियो १७ अक्टोबर २०१५ मा पोस्ट भएको देखिन्छ । सोही भिडियोलाई गोदावरी भन्दै भ्रामक तरिकाले नेपालमा फैलाइएको छ ।
निष्कर्ष :
दुबै भिडियोमा देखाइएका दृश्य नेपालका हाेइनन् । पहिलो भिडियोमा देखिएको दृश्य भारतको हो भने दोस्रो भिडियोमा देखिएको दृश्य बंगलादेशकाे हो । यसलाई नेपालको कुनै ठाउँको संज्ञा दिँदै नेपाली सामाजिक संजाल प्रयोगकर्तामाझ फैलाइएको देखिन्छ । त्यसैले यही भिडियो नेपालको सन्दर्भमा भ्रामक बनेका छन् ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू :
IndianExpressOnline : CCTV catches an Asiatic lion entering Junagadh hotel
NDTV : Caught On Camera: Lion Enters Hotel In Gujarat By Leaping Over Wall
Khurshed Ahmed Jahed : Tiger @ Safari Park, Gazipur
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
