Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: एनसेल प्रकरणविरुद्धमा जुलुस निस्किएको र आन्दोलन सुरु भएको दाबी गरिएको छ ।
तथ्य: पूरानो र फरक सन्दर्भको भिडियोलाई एनसेल प्रकरणसँग जोडेर भ्रामक तरिकाले सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
एनसेल प्रकरणसँग सम्बन्धित दाबीसहितको भिडियो सामग्री फेला परेको छ । उक्त भिडियो सामग्रीमा एनसेल प्रकरणविरुद्धमा जुलुस निस्किएको र आन्दोलन सुरु भएको दाबी गरिएको छ ।
Nepal_55 नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा भयानक सडक आन्दोलनको दृश्य देख्न सकिन्छ । उक्त भिडियोमा प्रहरी र आन्दोलनकारीबीच सडकमै झडप भइरहेको छ ।
त्यस्तै भिडियोमा प्रहरीको तर्फबाट अश्रृग्यास, लाठी र आन्दोलनकारीको तर्फबाट ढुंगामुडा प्रहार भइरहेको देखिन्छ । प्रस्तुत भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘एनसेल काण्डविरुद्धमा निक्ल्यो जुलुस, भ्रष्टचारीलाई कारबाही गर भन्दै आन्दोलन सुरु ।’
सामाजिक संजालमा फेला परेको दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको भिडियोको वास्तविक सन्दर्भ को हो ? के यो भिडियो एनसेल प्रकरणसँग जोडिएको छ त ? प्रस्तुत प्रश्नका उत्तर खोज्दै हामीले यो तथ्यजाँच गरेका छाैँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
एनसेल आजियटाले मंसिर १५ (२०८०) मा नेपालको दूरसञ्चार नियामक एवं प्रत्यक्ष विदेशी लगानीसम्बन्धी सरोकार राख्ने कुनै पनि निकायलाई जानकारी नै नदिई आफ्नो ८० प्रतिशत सेयर बेचेको थियो । यही प्रकरणको खुलासा भएपछि कानुनी रूपमा पूर्वस्वीकृति नलिई सेयर स्वामित्व खरिद–बिक्री हुँदा उच्च पदस्थहरुले ‘सेटिङ’ गरेको दाबी केही व्यक्तिहरुले गरिरहेका छन् ।
एनसेल प्रकरणमाथि सरकार तथा सराेकारवाला निकायहरुले छानविन गरिरहेको सन्दर्भमा माथि उल्लेखित भिडियो सामग्री पोस्ट गरिएको छ । उक्त भिडियोमा भयानक सडक आन्दोलनको दृश्य देख्न सकिन्छ र एनसेल प्रकरणविरुद्धमा जुलुस निस्किएको र आन्दोलन सुरु भएको दाबी गरिएको छ ।
तथ्यजाँचका क्रममा सबैभन्दा पहिले हामीले दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको भिडियोलाई राम्ररी नियाल्यौँ । भिडियोमा Euro News लेखिएको एउटा लोगो देख्न सकिन्छ । उक्त लोगोलाई हामीले युट्युबमा सर्दा गर्दा Euronews नामक युट्युब च्यानल फेला पर्यो ।
फेला परेको च्यानलमा एक महिनाअघि अर्थात् २३ नोभेम्बर २०२३ मा एउटा भिडियो पोस्ट गरिएको देखिन्छ । उक्त भिडियोको शीर्षक छ- ‘Clashes in Nepal: crowd faces Riot Police in Kathmandu demanding restoration of the monarchy’
युट्युबमा फेला परेको प्रस्तुत भिडियो त्यही भिडियोको मूल अंश हो, जसलाई माथि उल्लेखित दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको छ । फेला परेको तथ्यबाट के पुष्टि हुन्छ भने एनसेल प्रकरणविरुद्धमा जुलुस निस्किएको र आन्दोलन सुरु भएको दाबीसहित सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको भिडियो फरक सन्दर्भको हो ।
गत मंसिर (२०८०) ७ गते काठमाडौँ उपत्यकामा दुईवटा छुट्टाछुट्टै सडक प्रदर्शन भएका थिए । मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाईं नेतृत्वको प्रदर्शन बल्खुमा र नेकपा (एमाले) निकट राष्ट्रिय युवा संघको प्रदर्शन तीनकुनेमा आयोजना गरिएको थियो ।
दुर्गा प्रसाईंले नेतृत्व गरेका प्रदर्शनकारीहरु सभा गर्न तोकिएको पूर्वनिर्धारित स्थान बल्खु सडकबाट कुलेश्वर–कालीमाटी क्षेत्र प्रवेश गर्न खोजेपछि भीडलाई रोक्न प्रहरीले अश्रुग्यास, पानीको फोहरा, लाठी र रबरका गोली प्रहार गरी भीड नियन्त्रण गरिएको थियो ।
भीड बल्खु सडकबाट कुलेश्वर-kकालीमाटीतर्फ जान खोजेपछि सुरक्षार्थ तैनाथ प्रहरीले १ सय ५७ सेल अश्रुग्यास, ५ राउन्ड रबरका गोली, वाटर क्याननका दुई वटा गाडीबाट पानीका फोहरा प्रहार गरी भीडलाई रोकेको थियो । दुर्गा प्रसाईंले नेतृत्व गरेका प्रदर्शनकारीहरु र प्रहरीबीच भएको झडपको दृश्यलाई भ्रामक तरिकाले सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
निष्कर्ष
एनसेल प्रकरणविरुद्धमा सडकमा आक्रमक जुलुस निस्किएको र आन्दोलन सुरु भएको दाबी भ्रामक छ । फरक सन्दर्भको भिडियोलाई एनसेल प्रकरणसँग जोडेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
समाचार, epaper.ekantipur
भिडियो, Euronews
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
