Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: जाजरकोट भूकम्प पीडितका लागि क्रिष्टियानो रोनाल्डोले ७ मिलियल डलर सहयोग गरेका छन् ।
तथ्य: पूराना र फरक सन्दर्भका समाचारलाई आधार बनाउँदै भ्रमपूर्ण दाबी सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
जाजरकोट जिल्लालाई केन्द्रबिन्दू बनाएर भूकम्प गएपछि सामाजिक संजालमा विभिन्न खालका दाबीहरू फैलिरहेका छन् । यही क्रममा विश्वप्रशिद्ध फुटबल खेलाडी क्रिष्टियानो रोनाल्डोसँग जोडिएका केही सामग्री सामाजिक संजालमा फेला परेका छन् । उक्त सामग्रीमा जाजरकोट भूकम्प पीडितका लागि रोनाल्डोले ७ मिलियल डलर सहयोग गरेको दाबी गरिएको छ ।
Sandeep Sunuwar Rai नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियो सामग्रीमा क्रिष्टियानो रोनाल्डोको तस्बिर देख्न सकिन्छ । साथै उक्त सामग्रीमा एउटा समाचार लिंक पनि राखिएको छ र समाचारको शिर्षकमा रोनाल्डोले नेपाललाई ७ मिलियन डलर सहयोग गरेको जानकारी दिइएको छ ।
प्रस्तुत दाबीसहितको भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘रोनाल्डोले नेपाल भूकम्प गएको पश्चिमको लागि ७ मिलियन हाल्देको त देख्नै भयो होला, साथीहरू रोनाल्डो भनेको एउटा सच्चा खेलाडी हो र रोनाल्डोको हेटरहरुले हेर नेपाललाई कति माया गर्छ रोनाल्डोले । आइ लभ यु आइडल ।’
तीन दिनअघि पोस्ट गरिएको दाबीसहितको भिडियोमा करिब ४५ हजार टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । १६ सयभन्दा बढी प्रतिक्रिया आइसकेको उक्त भिडियोलाई करिब ४ सय टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् ।
प्रस्तुत तथ्यांकबाट के प्रष्ट हुन्छ भने जाजरकोट भूकम्प र क्रिष्टियानो रोनाल्डोसँग सम्बन्धित दाबीसहितको सामग्री सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिरहेको छ । आगामी दिनमा झनै व्यापकरुपमा फैलिनसक्ने यो दाबीमाथि हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
माथि उल्लेखित भिडियोसहितको सामग्रीमा जाजरकोट भूकम्प पीडितका लागि क्रिष्टियानो रोनाल्डोले ७ मिलियल डलर सहयोग गरेको दाबी गरिएको छ । प्रस्तुत दाबीसँगै एउटा समाचारको शिर्षक पनि देख्न सकिन्छ । उक्त समाचारको शिर्षकमा क्रिष्टियानो रोनाल्डोले नेपाललाई ७० मिलियन डलर सहयोग गरेको जानकारी दिइएको छ ।
प्रस्तुत दाबीको जाँचका क्रममा सबैभन्दा पहिले हामीले उक्त समाचारको शिर्षक ‘Cristiano Ronaldo reportedly donates $7 mln to Nepal’ लाई गुगल लेन्समा सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप english.alarabiya.net संचार माध्यममा पोस्ट गरिएको समाचार फेला पर्यो ।
१० मे २०१५ मा पोस्ट गरिएको प्रस्तुत समाचारमा रोनाल्डोले नेपालमा महाभूकम्पपछि सेभ द चिल्ड्रेनलाई ७ मिलियन डलर सहयोग गरेको जानकारी दिइएको छ । ‘सो फुट’ भनेर चिनिने फ्रान्सेली फुटबल म्यागजितलाई उदृत गर्दै प्रकाशित गरिएको उक्त समाचारमा त्यो बेला पुष्टि हुन नसकेको पनि जानकारी दिइएको छ ।
२०१५ अप्रिलमा नेपालको गोरखा जिल्लालाई केन्द्रबिन्दू बनाएर महाभूकम्प गएको थियो । उक्त महाभूकम्पका कारण करिब १० हजार मानिसले ज्यान गुमाएका थिए भने २१ हजारभन्दा बढी मानिस घाइते भएका थिए । यही महाभूकम्प गएको सन्दर्भमा क्रिष्टियानो रोनाल्डोले नेपालका लागि सेभ द चिल्ड्रेनलाई ७ मिलियन डलर सहयोग गरेको समाचार प्रकाशित भएको थियो ।
आठ वर्ष पूरानो प्रस्तुत समाचारलाई वर्तमान सन्दर्भसँग जोड्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो । जाजरकोट जिल्लालाई केन्द्रबिन्दू बनाएर ३ नोभेम्बर २०२३ मा ५.७ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो । उक्त भूकम्पका कारण जाजरकोट जिल्लामा १०५ र पश्चिम रुकुम जिल्लामा ५२ जनाको ज्यान गुमाएका छन् ।
यही सन्दर्भमा हामीले गुगलमा ‘Nepal Earthquake Victims’ ‘Ronaldo’ लगायतका वाक्यांशलाई गुगलमा सर्च गर्यौँ । bleacherreport.com, pinkvilla.com लगायतका संचार माध्यममा रोनाल्डोले नेपालका लागि गरेको आर्थिक सहयोगसँग सम्बन्धित सामग्री प्रकाशित गरिएको छ । तर, यी कुनैपनि सामग्री जाजरकोट भूकम्पसँग सम्बन्धित छैनन् । अर्कोतर्फ क्रिष्टियानो रोनाल्डोले जाजरकोट भूकम्प पीडितका लागि ७ मिलियन डलर सहयोग गरेको भन्ने दाबी कुनैपनि तथ्यबाट प्रमाणित भएन ।
निष्कर्ष
विश्वप्रशिद्ध फुटबल खेलाडी क्रिष्टियानो रोनाल्डोले जाजरकोट भूकम्प पीडितलाई ७ मिलियन डलर सहयोग गरेको भन्ने दाबी भ्रामक छ । पूराना र फरक सन्दर्भका समाचारलाई आधार बनाउँदै भ्रमपूर्ण दाबी सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
समाचार, english.alarabiya.net
तथ्यांक, academia.edu
समाचार, bleacherreport.com
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
