Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: ‘तिब्बत केन्द्रबिन्दु भएर ७ म्याग्निच्युडको भूकम्प’ लेखेर भिडियो पोस्ट गरिएको छ ।
तथ्य: २०२४ जनवरी १ मा जापानस्थित इशिकावा प्रान्तमा शक्तिशाली भूकम्प गएको थियो । सोही सन्दर्भको भिडियोलाई भ्रामक तरिकाले तिब्बत भूकम्पसँग जोड्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
चीनको तिब्बतमा केन्द्रबिन्दु भएर शक्तिशाली भूकम्पमा गएको छ । यूएस जियोलोजिकल सर्भेका अनुसार तिब्बतको डिङ्ग्री काउन्टी नामक क्षेत्रमा स्थानीय समय बिहानको ९:०५ बजे भूकम्प गएको हो । उक्त भूकम्पबाट ठूलो जनधनको क्षति भएको छ ।
सोही भूकम्प गएको केही घण्टापछि नेपाली सामाजिक संजाल प्रयोगकर्तामाझ एउटा भिडियो फैलिएको छ । उक्त भिडियो Nepal Samacharpatra संचार माध्यमको फेसबुक पेजमा पनि पोस्ट गरिएको छ । पोस्ट गरिएको दुई घण्टामै भिडियोलाई लाखौँ फेसबुक प्रयोगकर्ताले हेरिसकेका छन् ।
सामाजिक संजालमा फैलिरहेको भिडियोमा भिडियोमा भूकम्पले घरलाई क्षति गरेको र मानिसहरु त्रसित भएको दृश्य देख्न सकिन्छ । भिडियोको क्याप्सनमा लेखिएको छ- ‘तिब्बत केन्द्रबिन्दु भएर ७ म्याग्निच्युडको भूकम्प’
सोही भिडियो Ramailo Nepal नामक फेसबुक पेजमा पनि पोस्ट गरिएको छ । तिब्बत भूकम्पसँग जोडिएको यो भिडियो पनि सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिरहेको देखिन्छ ।
के नेपालमा फैलाइएको भिडियो के चीनको तिब्बतमा केन्द्रबिन्दु भएर गएको भूकम्पसँग सम्बन्धित छ त? भिडियोको वास्तविकता पत्ता लागाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
जाँचका क्रममा हामीले सबैभन्दा पहिले भिडियोबाट केही स्क्रिनसट लियौँ । सक्रिनस्ट तस्बिरलाई गुगल लेन्समा रिभर्स इमेल सर्च गर्दा केही समाचार भिडियोहरु फेला परे । जसमध्ये cbc_chant एक्स ह्वान्डलमा पोस्ट गरिएको भिडियो हाम्रो नजरमा पर्यो ।
२७ डिसेम्बर २०२४ मा पोस्ट गरिएको भिडियोको एउटा दृश्य र दाबीसहितको भिडियोबीच समानता देखिन्छ । फेला परेको भिडियोको क्याप्सनमा जापानी भाषामा केही लेखिएको छ । ती वाक्यांशहरुलाई अंग्रेजी भाषामा अनुवाद गर्दा २०२४ को सम्झना रिपोर्ट तयार पारिएको देखियो । उक्त रिपोर्टमा भूकम्पको भिडियोदेखि भ्याक्सिन समस्याको बारेमा उल्लेख गरिएको छ ।
फेला परेको नतिजाका आधारमा हामीले ‘Earthquake Footage Japan’ वाक्यांशलाई युट्युबमा जाँच गर्यौँ । जाँचको नतिजास्वरुप 11Alive युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको पुरानो भिडियो भेटियो । ५ फेब्रुअरी २०२४ मा पोस्ट गरिएको भिडियो न तिब्बतको भूकम्पसँग सम्बन्धित छ, न तिब्बत चिनसँग ।
२०२४ जनवरी १ मा जापानस्थित इशिकावा प्रान्तमा ७.६ रेक्टर स्केलको शक्तिशाली भूकम्प गएको थियो । त्यो समय भूकम्पसँगै जापानमा सुनामीको प्रभाव देखिएको थियो । सोही क्रममा खिचिएको भिडियोलाई तिब्बतको भूकम्पसँग जोडेर फैलाइएको देखिन्छ ।
निष्कर्ष
चिनको तिब्बत केन्द्रबिन्दु भएर भूकम्प भएको जानकारीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइएको भिडियो जापानको हो । एक वर्षअघि अर्थात् २०२४ जनवरी १ मा जापानस्थित इशिकावा प्रान्तमा शक्तिशाली भूकम्प गएको थियो । सोही सन्दर्भको भिडियोलाई भ्रामक तरिकाले तिब्बत भूकम्पसँग जोड्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : गलत
हाम्रा स्रोतहरू
भिडियो, 11Alive
भिडियो, cbc_chant
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे तथ्यजाँच, अनुसन्धान वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई [email protected] मा इमेल गर्नुसक्नुहुनेछ अथवा हामीलाई 9999499044 नम्बरमा ह्वाट्सएप गर्नुहोस् । हामीलाई सम्पर्क गर्न तपाईं सम्पर्क पेजमा गएरसमेत फारम भर्न सक्नुहुनेछ ।
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
