Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: ‘रवि लामिछानेलाई लिएर उडेको जहाज भैरहवा नपुग्दै के भयो?’, दुर्घटनाका दृश्यहरु ।
तथ्य: रवि लामिछानेसँग असम्बन्धित भिडियोलाई तोडमोड गरी अतिरंजित बनाइएको छ ।
प्रहरी हिरासतमा रहेका पूर्वगृहमन्त्री रवि लामिछानेसँग सम्बन्धित भिडियो सामग्री सामाजिक संजालमा फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा ‘रवि लामिछानेलाई लिएर उडेको जहाज भैरहवा नपुग्दै के भयो?’ भन्दै केही दृश्यहरु जोडिएको छ ।
It’s News Time नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको सामग्रीमा धुवा उडेको दृश्य जोडिएको छ । साथै उक्त दृश्यमा जहाज दुर्घटनाग्रस्त भएको स्थल देख्न सकिन्छ ।
१३ नोभेम्बर २०२४ मा पोस्ट गरिएको भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘एकाएक भर्खरै पोखरा एयरपोर्टबाट रवि लामिछानेलाई लिएर उडेको जहाज भैरहवा नपुग्दै एक्कासी के भयो? यात्रुहरुको चल्यो प्लेनभित्रै रुवाबासी ।’
दाबीसहितको सामग्रीलाई करिब ४ हजार टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । करिब २ सय पटक सेयर भइसकेको सामग्रीबाट अन्य भिडियोहरु पनि पुनर्उत्पादन गरिएको छ । यस तथ्यांकले के प्रष्ट पार्छ भने आगामी दिनमा दाबीसहितको सामग्रीको फैलावट झनै तिब्र हुनेछ ।
के दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको दृश्य प्रहरी हिरासतमा रहेका पूर्वगृहमन्त्री रवि लामिछानेसँग सम्बन्धित छ त ? वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
पूर्वगृहमन्त्रीसमेत रहेका राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा)का सभापति रवि लामिछाने २ कात्तिक २०८१ मा पक्राउ परेका थिए । सहकारी ठगी, सङ्गठित अपराध एवं सम्पत्ति शुद्धीकरण सम्बन्धी अनुसन्धानका क्रममा करिब साढे तीन सातादेखि प्रहरी हिरासतमा रहेका लामिछानेमाथि अनुसन्धान भइरहेको छ ।
अनुसन्धानकै क्रममा रवि लमिछानेलाई कात्तिक २७ (२०२४) मा हवाई मार्गबाट कास्कीको पोखरादेखि रुपन्देही पुर्याइएको थियो । सहकारीमा जम्मा भएको रकम गोर्खा मिडिया नेटवर्क प्रा.लि.मार्फत् अपचलन गरेको आरोपमा नेपाल प्रहरीले लामिछानेमाथि अनुसन्धान गरिरहेको छ ।
यही सन्दर्भमा ‘रवि लामिछानेलाई लिएर उडेको जहाज भैरहवा नपुग्दै के भयो?’ भन्दै केही संवेदनशील दृश्यहरु पोस्ट गरिएको छ । के दाबीसहितको विवरणमा जोडिएका दृश्यहरु रवि लामिछानेसँग सम्बन्धित छन् त ? वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले गुगल लेन्समा रिभर्स इमेज सर्च गर्यौँ ।
जाँचको नतिजास्वरुप Everest Nepal नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको भिडियो फेला पर्यो । १५ जनवरी २०२३ मा प्रकाशित उक्त भिडियोमा कास्कीस्थित पोखरामा यति एयरलाइन्सको जहाज दुर्घटना भएको जानकारी दिइएको छ । फेला परेको भिडियो र रवि लामिछानेलाई जोड्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको दृश्यमा धेरै समानता देख्न सकिन्छ ।
अर्कोतर्फ ANC 24/7 नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको समाचारमा पनि उस्तै दृश्य जोडिएको छ । १६ जनवरी २०२३ मा प्रकाशित उक्त भिडियोको शिर्षकमा लेखिएको छ- ‘Worst aviation disaster in decades’: 68 dead, 4 missing in Nepal plane crash’ ।
फेला परेका तथ्यहरुबाट के प्रमाणित भएको छ भने ‘रवि लामिछानेलाई लिएर उडेको जहाज भैरहवा नपुग्दै के भयो?’ भन्दै केही दृश्यहरु पुराना र फरक सन्दर्भका हुन् । रवि लामिछानेसँग असम्बन्धित दृश्यहरुलाई वर्तमान समयसँग जोड्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
निष्कर्ष
२०२३ जनवरीमा कास्कीस्थित पोखरामा यति एयरलाइन्सको जहाज दुर्घटना हुँदा खिचिएका दृश्यहरुलाई भ्रामक दाबीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो । रवि लामिछानेसँग सम्बन्धित नै नरहेको भिडियोलाई तोडमोड गरी अतिरंजित पारिएको देखियो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
समाचार, bbc.com/nepali
भिडियो, Everest Nepal
भिडियो, ANC 24/7
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे तथ्यजाँच, अनुसन्धान वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई [email protected] मा इमेल गर्नुसक्नुहुनेछ अथवा हामीलाई 9999499044 नम्बरमा ह्वाट्सएप गर्नुहोस् । हामीलाई सम्पर्क गर्न तपाईं सम्पर्क पेजमा गएरसमेत फारम भर्न सक्नुहुनेछ ।
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
