Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: ‘गणपति बस’ भन्दै पोस्ट गरिएको भिडियोमा त्रिशुली नदीमा खसेको बसका चालक र सहचालकको शव भेटिएको जानकारी ।
तथ्य: फाल्गुन २०८० मा कपिलवस्तुको शिवराज नगरपालिका-१ सुरही खोलामा भएको बस दुर्घटनाको तस्बिरलाई सिमलताल दुर्घटनासँग जोड्दै सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको छ ।
बस दुर्घटनाग्रस्त भएको एउटा तस्बिर सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको छ । साथै त्रिशुली नदीमा खसेको बसका चालक र सहचालकको शव नेपाल-भारत सिमा क्षेत्रमा फेला परेको जानकारी दिइएको छ ।
New Nepal नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा ‘गणपति बस’ भन्दै एउटा तस्बिर पोस्ट गरिएको छ । उक्त तस्बिरमा एउटा बस खोलामा खसेको अवस्थामा देख्न सकिन्छ । साथै भिडियोको क्याप्सनमा लेखिएको छ- ‘त्रिशुली नदीमा खसेको गणपति बसको चालक र खलासीको शव १०३ केएम टाढा भारत सीमा नाजिकै नारायणी नदीमा भेटिएको छ ।’
१८ जुलाई २०२४ मा पोस्ट गरिएको तस्बिरसहितको रिललाई २ लाख १९ हजारभन्दा बढी पटक हेरिएको छ । उक्त तस्बिरलाई ४२ हजारभन्दा बढी फेसबुक प्रयोगकर्ताले लाइक गरिसकेका छन् ।
सोही तस्बिरलाई ‘गणपति बस’ भन्दै Md Mokim नामक टिकटक आइडीमा पनि पोस्ट गरिएको छ । तीन दिनअघि पोस्ट गरिएको तस्बिरसहितको भिडियोलाई ४२ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेको देखिन्छ ।
सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिरहेको तस्बिर त्रिशुली नदीमा भएको बस दुर्घटनासँग सम्बन्धित छ त ? वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
२८ असार २०८१ मा नारायणगढ–मुग्लिन सडकखण्ड अन्तर्गत चितवनको भरतपुर महानगरपालिकास्थित सिमलताल क्षेत्रबाट लेदोसहितको पहिरोले बगाएर दुईवटा बस त्रिशुली नदीमा खसेका थिए ।
वीरगंजबाट काठमाडौँ आउँदै गरेको बागमती प्रदेश ०३-००६ ख १५१६ नम्बरको बस र काठमाडौँबाट गौरतर्फ जाँदै गरेको बाग्मती प्रदेश ०३-०११ ख २५९५ नम्बरको गणपति डिलक्स बस अझै भेटिएका छैनन् । दुर्घटनाको पछिल्लो अपडेट अनुसार त्रिशुलीमा बेपत्ता भएका बसको खोजीमा नेपाली र भारतीय टोलीले काम गरिरहेको छ ।
यसअघि त्रिशुलीमा बेपत्ता गणपति डिलक्स बसका चालक र सहचालकको शव घटनास्थलभन्दा एक सय तीन किलोमिटर तल गण्डक व्यारेज पुलनजिक फेला परेका थिए । यही जानकारीलाई आधार बनाएर सामाजिक संजालमा बस दुर्घटनाको एउटा तस्बिर पोस्ट गरिएको छ ।
जाँचका क्रममा हामीले सबैभन्दा पहिले बस दुर्घटनाको तस्बिरलाई गुगल लेन्समा सर्च गर्यौँ । नतिजास्वरुप Thehimalayan Times मा प्रकाशित एउटा समाचार फेला पर्यो । समाचार अनुसार ३ फाल्गुन २०८० मा कपिलवस्तुको शिवराज नगरपालिका–१ सुरही खोलामा बस दुर्घटना हुँदा १० जनाको मृत्यु भएको थियो ।
यही सन्दर्भको समाचार Rising Nepal Daily मा समेत प्रकाशित भएको छ । कञ्चनपुर जिल्लास्थित महेन्द्रनगरबाट काठमाडौँका लागि छुटेको सुनौलो महाकाली यातायातको सुप प्र ०२–००१ ख ००९८ नम्बरको बस मध्यराति राजमार्गबाट सुरही खोलामा खसेर दुर्घटनाग्रस्त भएको समाचारमा उल्लेख छ ।
प्रस्तुत दुबै सामाचारमा उल्लेख गरिएको तस्बिर र सामाजिक संजालमा ‘गणपति बस’ भन्दै पोस्ट गरिएको तस्बिरमा समानता देखिन्छ । तर, दुबै दुर्घटना फरक-फरक स्थान र सन्दर्भका हुन् ।
थप जाँचका लागि हामीले ‘कपिलवस्तु बस दुर्घटना’ वाक्यांशलाई युट्युबमा सर्च गर्यौँ । नतिजास्वरुप bhairahawa television Official मा प्रकाशित भिडियो रिपोर्ट फेला पर्यो । १५ फेब्रुअरी २०२४ मा पोस्ट गरिएको रिपोर्टमा कपिलवस्तुस्थित शिवराज नगरपालिकामा दुर्घटनाग्रस्त बसका दृश्यहरुसमेत देख्न सकिन्छ ।
यो भिडियोमा देखिएका दृश्यहरु र त्रिशुली दुर्घटना भन्दै पोस्ट गरिएको तस्बिरमा पनि समानता छ । यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने फरक र पुरानो दुर्घटनाको तस्बिरलाई त्रिशुली दुर्घटनासँग जोडेर सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको छ ।
निष्कर्ष
गणपति बस भन्दै सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको तस्बिरले भ्रामक सन्देश प्रवाह गरेको छ । गणपति बसका चालक र सहचालकको शव भेटिएको जानकारीसँगै पोस्ट गरिएको तस्बिर सिमलताल दुर्घटना र त्रिशुलीमा हराएको गणपति डिलक्स बससँग सम्बन्धित छैन । फाल्गुन २०८० मा कपिलवस्तुको शिवराज नगरपालिका-१ सुरही खोलामा भएको बस दुर्घटनाको तस्बिरलाई सिमलताल दुर्घटनासँग जोड्दै सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
समाचार, Rising Nepal Daily
समाचार, bbc.com/nepali
समाचार, Thehimalayan Times
भिडियो, bhairahawa television Official
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
