रुस-युक्रेन युद्ध जारी छ । यही पृष्ठभूमिमा युद्धकका विषयमा नेपालभित्र पनि विभिन्न चर्चा परिचर्चा भइरहेका छन् । यस चर्चा परिचर्चाबाट नेपालका सामाजिक संजाल प्रयोगर्कता पनि अछुतो रहन सकेका छन् । यही बेला सामाजिक संजाल टिकटकमा रुस-युक्रेन युद्धका विषय गरिएका दाबीसहितका सामग्रीहरू भेटिएका छन् ।
रुस-युक्रेन युद्धमा युरोप र अमेरिकी मुलुको भौतिक उपस्थिति देखिएको दाबीसहितको सामग्री भेटिएको छ । @susmi5011 नामक टिकटक प्रयोगकर्ताले पोस्ट गरेको भिडियोमा ‘अमेरिका र युरोपका सैनिकहरू भर्खरै युक्रेन आइपुगेको’ दाबी गरिएको छ । युक्रेनी भूमिमा भइरहेको रुस-युक्रेन युद्धका बिच यस्तो दाबी गरिएको हो ।
सेनाका जवानहरूको सैन्य परेडको दृश्य देखिएको भिडियोको थमनेलमा उक्त दाबी गरिएको छ । थमनेलमा लेखिएको छ,‘भर्खर युरोप-अमेरिकी सेना हातहतियारसहित युक्रेन पुगे, रुसको टाउको दुखाई बन्यो । प्रे फर युक्रेन ।’
करिब दुई साताअघि पोस्ट गरिएको यो भिडियोमा करिब ३४ हजार टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् भने १ सयभन्दा बढी प्रयोगकर्ताले भिडियोलाई सेयर गरेका छन् । यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने भिडियोको फैलावट तिब्र छ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणिकरण
रुस-युक्रेन युद्ध सुरु भएको चौबीसौं दिन (मार्च १९) पूरा हुँदै गर्दा कूटनीतिज्ञ र शान्ति वार्ताकारहरू युद्धविरामका लागि चरणवद्ध रुपमा छलफल र वार्ताहरू गरिरहेका छन् । विश्वको एक ध्रुव नै सैन्य युद्धमा होमिएको दाबी गर्ने उक्त सामग्रीमा अमेरिकी र युरोपका सैनिकहरू युक्रेनमा आइपुगेको जानकारी दिएको छ ।
तर, हाम्रो तथ्य जाँचका क्रममा यो दाबी भ्रामक रहेको देखियो । उक्त दाबीमाथि न्युजचेकरले विभिन्न सर्च टुल प्रयोग गर्यो । त्यससँगै भिडियोको फ्रेम निरीक्षण गर्दा भिडियोमा देखिएका संकेतको निरीक्षण पनि गरियो । भिडियोमा देखिएका सैनिकहरूले लगाएको पोशाकमा देखिएको झण्डा रुसी सेना र चेचन्याको रहेको पाइयो । त्यसपछि हामीले ‘चेचन्या’, ‘रसिया’ र ‘मिलिटरी परेड’ जस्ता किवर्ड युट्युबमा सर्च गर्यौँ । त्यसपछि FM Images Albania नामक युट्युब च्यानलमा फेब्रुअरी २५ मा पोस्ट गरिएको एउटा भिडियो भेटियो । उक्त भिडियोमा चेचेन सेनाका सैनिकहरू रुसको तर्फबाट युक्रेन युद्धमा सामेल हुन लागेको दृश्य देखाइएको छ ।
उक्त भिडियो हेरेपछि हामीले चेचेन सैनिकहरूको अन्य सामूहिक भेलाका भिडियोहरू नियाल्यौँ । २८ फेब्रुअरीमा स्पेनिश टिभी LibertadDigital द्वारा पोस्ट गरिएको भिडियो भेटियो । उक्त युट्युब भिडियोमा देखिएका दृश्य टिकटकमा फैलिएको दाबीसहितको भिडियोमा देखिएका दृश्यसँग मिल्दाजुल्दा छन् ।
त्यसपछि हामीले युट्युबमा मार्च १ मा पोस्ट गरिएको ‘TigerTanks237’ नामक सोही घटनाको अर्को भिडियो फेला पार्यौं । जसमा रुसको चेचन्या क्षेत्रका नेता र रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनका सहयोगी रमजान कादिरोभले रुसमाथि आक्रमण गर्नुअघि सम्बोधन गरेको दृश्य देखाइएको छ।
युट्युब च्यानलका भिडियोहरू केलाएपछि हामी के विषयमा प्रष्ट भयौँ भने टिकटकमा फैलिएको दाबीसहितको भिडियो र आफ्ना सैनिकलाई चेचन नेताद्वारा सम्बोधन गर्दै गर्दा कैद गरिएको भिडियो एकै ठाउँको हो । तर, फरक कोणबाट कैद गरिएको हो ।
फेब्रुअरी २६ मा प्रकाशित रोयटर्सको सामग्री अनुसार रसियाको चेचन्या क्षेत्रका नेता र रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनका सहयोगी रमजान कादिरोभले चेचेन लडाकुहरूलाई युक्रेनमा तैनाथ गरिएको र युक्रेनी सरकारलाई नियमन्त्रण गर्न आग्रह गरेको बताएका छन् ।
निष्कर्ष :
अमेरिकी र युरोपका मुलुकहरूले रुस-युक्रेन युद्धमा सैन्य सहभागिता जनाएका छैनन् । भिडियोमा देखिएका सैनिक अमेरिकी र युरोपका होइनन् । युक्रेन प्रवेश गर्नुअघि चेचेन-रुसी सैनिकहरूको दृश्य भिडियोमा देखिएका छन् । चेचन सेना देखिएको भिडियोमा भ्रामक तरिकाले अमेरिकी र युरोपेली सैनिक युक्रेन पुगेको दाबी गरिएको छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
Chechen leader, a close Putin ally, says his forces have deployed to Ukraine (Reuters)
Chechen leader, a Putin ally, says his forces deployed to Ukraine (Aljazeera)
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
