Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: युक्रेनका सेनापतिले नेपाली सेनासँग सहयोग मागेपछि नेपाली सेनाको दोस्रो बटालियन युक्रेन जान लागेको दाबी ।
तथ्य: नेपाली सेना युएन शान्ति मिशनका लागि साउथ सुडान जान लागेको पूरानो दृश्यलाई भ्रामक दाबीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइयो ।
नेपाली सेनासँग सम्बन्धित एउटा भिडियो सामग्री सामाजिक संजालमा फेला परेको छ । उक्त भिडियोमा युक्रेनका सेनापतिले नेपाली सेनासँग सहयोग मागेको एवं नेपाली सेनाको दोस्रो बटालियन युक्रेन जान लागेको दाबी गरिएको छ ।
खेम सुर्खेती नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा नेपाली सेनाका अफिसर तथा जवानहरुले उडानको प्रतिक्षा गरिरहेको दृश्य जोडिएको छ । सोही भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘युक्रेनका सेनापतिले नेपाली आर्मीलाई मद्दत गर्न भनेपछि फेरि अर्को बटालियन जाँदै, शुभयात्रा नेपाली सेना हजुरको यात्रा सफल होस् ।’
प्रस्तुत दाबीसहितको पोस्टमा दुई हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । त्यस्तै करिब सय प्रतिक्रिया आएको दाबीसहितको भिडियोलाई ६० भन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् ।
रुस-युक्रेन युद्ध चलिरहेका बेला नेपाली सेनालाई जोड्दै पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीमा अत्यन्तै संवेदनशील देखिन्छ । प्रस्तुत दाबीसहितको भिडियोको मूल सन्दर्भ पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणिकरण
रुस-युक्रेनबीच भिषण युद्ध अहिलेसम्म जारी छ । सोही युद्धका लागि नेपाली नागरिक पनि रुसी सेनामा भर्ती भइरहेको तथ्य सार्वजनिक भइरहेको छ । केही समयअघि रुसी सेनामा आफ्ना नागरिकको भर्ती रोक्न आग्रह गर्दै युक्रेनले युद्धबन्दी नेपाली नागरिकलाई सार्वजनिक गरेको थियो ।
सार्वजनिक गरिएको भिडियोमा पक्राउ परेका नेपाली नागरिकले टिकटकमा भ्रामक भिडियो हेरेर आफूहरु रुसी सेनामा भर्ती भएको बताएका छन् । रुस-युक्रेनमा नेपाली नागरिक पनि संलग्न भइरहेको सन्दर्भमा युक्रेनका सेनापतिले नेपाली सेनासँग सहयोग मागेको एवं नेपाली सेनाको दोस्रो बटालियन युक्रेन जान लागेको दाबी सामाजिक संजालमा फैलाइएको छ ।
दाबीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइएको भिडियोको सन्दर्भ जाँच गर्ने क्रममा हामीले Vijay Lama नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको भिडियो फेला पार्यौँ । संयुक्त राष्ट्र चार्टर्ड विमानबाट नेपाली सेनाको टोली दक्षिण सुडानको जुबातर्फ प्रस्थान गर्न लाग्दा उक्त भिडियो खिचिएको थियो ।
तीन वर्षअघि अर्थात् २३ अगस्ट २०२० मा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोको शिर्षक छ- ‘United Nation chartered Flight for Nepal Army Peace Keeping Force to Juba (South Sudan)’ ।
फेला परेको भिडियोको एउटा अंशलाई दाबीसहित सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको देखिन्छ । नेपाल एयरलाइन्सको विमानमा चढ्न लागेका नेपाली सेना युक्रेन होइन, उनीहरू युएन शान्ति मिशनका लागि साउथ सुडान जान लागेका थिए ।
नेपाल वायुसेवा निगमका क्याप्टेन विजय लामाले उक्त भिडियो अगस्ट २०२० मा आफ्नो ब्लगको लागि छायांकन गरेका थिए । सोही भिडियोको सानो अंशलाई ‘युक्रेनका सेनापतिले नेपाली सेनासँग सहयोग मागेपछि नेपाली सेनाको बटालियन युक्रेन उड्न लागेको’ दाबीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
निष्कर्ष
युक्रेनका सेनापतिले नेपाली सेनासँग सहयोग मागेपछि नेपाली सेनाको दोस्रो बटालियन युक्रेन जान लागेको दाबीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइएको दृश्य भ्रामक छ । सरकारले नेपाली सेनालाई युक्रेन पठाउने निर्णयसमेत नगरेको सन्दर्भमा फरक सन्दर्भको भिडियोलाई भ्रामक दाबीसहित सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
भिडियो, Vijay Lama
समाचार, bbc.com
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
