पछिल्लो समय सामाजिक संजालमा शैक्षिक संस्थाले सार्वजनिक गरेका सूचना राखेर तयार पारिएका भिडियोहरु फैलिरहेका छन् । ती भिडियोहरूमा कोभिड-१९ संक्रमण जोखिमका कारण स्वास्थ्य मन्त्रालयले देशभरका विद्यालय बन्द गर्न सिफारिस गरेको दाबी गरिएको छ ।
बुधबार बिहान (पुस २१) अनन्या नामक टिकटक आइडीमा सोही दाबीसहितको भिडियो पोस्ट भयो । जसमा पुस २६ गतेबाट नेपालका सबै विद्यालय बन्द हुन लागेको दाबी गरिएको छ । भिडियोमा रौतहट जिल्लास्थित माधव नारायण नगरपालिकाको एउटा सूचनासमेत राखिएको छ । उक्त सूचनामा विद्यालय बन्द हुने ब्यहोरासहितको जानकारी दिइएको छ । भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ,‘पुस २६ गतेदेखि सबै स्कुलहरू बन्द हुन्छ, पुस २६ गते नेपाल बन्द हुन्छ ।’
पोस्ट भएको ८ घण्टामै उक्त भिडियोमाथि २० हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेको देखिन्छ । त्यस्तै यही समयमा भिडियो सेयर गर्ने प्रयोगकर्ताको संख्या करिब १८ सय छ । यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने टिकटक प्रयोगकर्ताहरूमाझ यो पोस्ट द्रुत गतिमा फैलिरहेको छ ।
भिडियोमा एउटा अडियो पनि सुनिन्छ । जसमा कोभिड-१९को संक्रमण जोखिम बढेपछि स्वास्थ्य मन्त्रालयले देशभरका विद्यालय बन्द गर्न सिफारिस गरेको दाबी गरिएको छ । उक्त अडियोमा समाचार वाचिकाले भनेकी छन्,‘देशभरका विद्यालय अब बन्द हुने भएका छन् । कोभिड-१९ संक्रमणको जोखिम ह्वात्तै बढेपछि विद्यालयहरू बन्द गर्न स्वास्थ्य मन्त्रालयले सिफारिस गरेको हो ।’

त्यस्तै सोही अडियो राखेर अर्को शैक्षिक संस्थाको सूचनालाई पनि यसैगरी फैलाइएको छ । पृथ्वी नारायण क्याम्पस पोखराले जारी गरेको बिदाको सूचना राख्दै भिडियो बनाइएको छ र यसमा पनि देशैभरका विद्यालय बन्द हुन लागेको दाबी गरिएको छ । बुधबार बिहान (पुस २१) सुस्मिता शर्मा नामक टिकटक आइडीबाट पोस्ट भएको उक्त भिडियोमा ५ घण्टाभित्रै ११ सयभन्दा बढीले रियाक्ट गरिसकेका छन् भने यही अवधिमा उक्त भिडियोलाई करिब एक सय टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् ।
भिडियोमा गरिएको दाबीको वास्तविकतामाथि सामाजिक संजाल प्रयोगकर्ताहरूले शंका गरेपछि हामीले तथ्यजाँच गरेका छन् ।
तथ्य जाँच / प्रमाणीकरण
पहिलो भिडियोमा दुई तरिकाबाट दाबी पेस गरिएको छ । यो भिडियोमा राखिएको माधव नारायण नगरपालिकाको सूचना नै पढ्दा थाहा हुन्छ नगरभित्र दिइएको बिदा कोभिड-१९ का कारण होइन । सूचनामा शीतलहरका कारण दैनिक जनजीवन प्रभाविक भइरहेको र यही कारण बालबालिकाको स्वास्थ्यमा समस्या परेकोले विद्यालय बन्द गर्ने निर्णय गरिएको जानकारी दिइएको छ ।

भिडियोको थमनेलमा दाबी गरेजस्तो पुस २६ गतेदेखि विद्यालय बन्द गरिएको भने होइन । उक्त सूचना अनुसार शीतलहरका कारण पुस २१ गतेदेखि पुस २५ गतेसम्मका लागि सामुदायिक विद्यालय बन्द गरिएको हो । त्यसैले यो सूचना राखेर कोभिड-१९ संक्रमण जोखिमका विद्यालय बन्द हुन लागेको दाबी गर्नाले यो भिडियो भ्रामक बनेको छ ।
त्यस्तै दोस्रो भिडियोमा पोखरास्थित पृथ्वी नारायण क्याम्पसमा संचालिन पठनपाठनका कार्यक्रम केही समयका लागि बन्द गर्ने सूचना राखिएको छ । उक्त सूचना पढ्दा के थाहा हुन्छ भने यो क्याम्पसले पुस २३ गतेदेखि माघ २ गतेसम्म पठनपाठन बन्द गरेको छ । यो सूचना राखिएको भिडियोमा कोभिड-१९ संक्रमण जोखिमका कारण स्वास्थ्य मन्त्रालयले देशभरका विद्यालय बन्द गर्न सिफारिस गरेको दाबी गरिएको छ ।
तर, यो दाबीलाई क्याम्पसले स्वीकार गरेको छैन । क्याम्पसका फ्याकल्टी हेड निर्मल कार्कीले कोभिड-१९ का संक्रमण जोखिका कारण यो बिदा दिइएको भन्ने दाबीलाई अस्वीकार गरे । उनले न्युजचेकरसँग भने,‘वर्सेनी हामीले हिउँदे बिदा दिन्छौँ । यही अन्तर्गत हामीले जाडो बिदा दिएको हो ।’
यी दुबै जाँचबाट के प्रष्ट हुन्छ भने अर्कै सन्दर्भमा दिइएको बिदाको सूचनालाई कोभिड-१९ सँग जोड्दै भ्रामक तरिकाले प्रस्तुत गरिएको छ । बाँकि रह्यो भिडियोमा जोडिएको अडियोको विषय । उक्त अडियो अहिलेको होइन । ९ महिनाअघिको टिकटक अडियोलाई अहिले नयाँ जसरी प्रस्तुत गरिएको छ । अर्थ सरोकार नामक टिकटक आइडीले ९ अप्रिलमा पोस्ट भएको उक्त अडियो-भिडियोलाई अहिले फैलाउन खोजिएको देखिन्छ ।
निष्कर्ष : दुबै टिकटक भिडियोमा गरिएका दाबी असत्य र भ्रामक छन् । भ्रामक दाबीलाई सत्य जस्तो देखाउन पूरानाे समाचार र अर्कै सन्दर्भमा दिइएका बिदाका सूचनालाई यहाँ राखिएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक/असत्य
हाम्रा स्रोतहरू :
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co