Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
सामाजिक संजालमा विविध क्षेत्रका दाबीसहितका सामाग्रीहरू फैलिने गरेका छन् । समय सन्दर्भ अनुसार फैलिने यस्ता दाबीहरू फरक-फरक तरिकामार्फत् सामाजिक संजालमा फैलाइएकाे पाइन्छ । यही क्रममा कान्तिपुर राष्ट्रिय दैनिकको इ-पेपरलाई तोडमोड गरेर भ्रामक सामग्री फैलाइएको तथ्य प्रमाणित गरेको छ ।
#memer नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको सामग्रीमा कान्तिपुर राष्ट्रिय दैनिकको इ-पेपर राखिएको छ । उक्त तस्बिरमा कान्तिपुरको मुख्य समाचारमा एउटा शीर्षक देखिएको छ, जसमा चलचित्रको नक्कली टिकट बेच्ने ‘चार झापाली पक्राउ’ परेको जानकारी दिइएको छ ।
भिडियोमा देखिने कान्तिपुर दैनिकको पत्रिकाको शीर्षकमा लेखिएको छ- ‘केपीएफ २ को टिकट भन्दै ए मेरो हजुर ४ को टिकट बेच्ने ४ झापाली पक्राउ ।’
अप्रिल १३ मा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियो १८ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । त्यस्तै उक्त भिडियो साढे ७ सयभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेको देखिन्छ ।
यही सामग्रीसहितको अर्को सामग्री पनि टिकटकमा भेटिएको छ । #anjay_pandit नामक टिकटक आइडीमा अप्रिल १३ मै पोस्ट गरिएको उक्त सामग्रीमा २६ सयभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । त्यस्तै यही अवधिमा उक्त सामग्री ४० भन्दा बढी प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेको देखिन्छ ।
त्यस्तै न्युजचेकरले फेला पारेको अर्को सामग्रीमा पनि कान्तिपुरकै इ-पेपर राखिएको छ र उक्त सामग्रीमा पनि सोही दाबी गरिएको छ । #Cu_race official नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको उक्त सामग्रीमा एक सयभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेा छन् ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
विश्वसनीय संचार माध्यमको प्रमुख समाचारमा नै ‘केपीएफ २ को टिकट भन्दै ए मेरो हजुर ४ को टिकट बेच्ने ४ झापाली पक्राउ’ भन्ने शीर्षक देखिएपछि यो सामग्रीमा न्युजचेकरको नजर अडियो । सुरुमा हामीले कान्तिपुर राष्ट्रिय दैनिकको सोही अंक खोज्नतिर लाग्यौँ ।
कान्तिपुरका पछिल्ला अंकहरू लगातार नियालेपछि हामीले दाबीमा प्रस्तुत अंक भेट्न सकेनौँ । त्यसपछि हामीले दाबीसहितको सामग्रीमा भएका अन्य संकेतहरू नियाल्नतिर लाग्यौँ । कान्तिपुरको उक्त अंकमा गौरिका सिंह नेपाली पौडी खेलाडी गौरिका सिंहको तस्बिरको देखिन्छ । तस्बिरको तल्लो लाइनमा मधुरो तरिकाले ‘प्रधानमन्त्रीद्वारा पुरस्कार घोषणा’ लेखिएको देखिन्छ ।
उल्लेखित संकेतलाई पछ्याउँदै हामीले कान्तिपुरको मुख्य अंकको जाँच गर्यौँ । ‘गौरिका सिंह’, ‘पुरस्कार घोषणा’ लगायतका किवर्ड सर्च गरेपछि हामीले पुन: केही संकेत भेट्टायौँ । तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकारले १३ औं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) मा पदक जित्ने खेलाडीलाई पुरस्कार दिने घोषणा गरेका रहेछन् ।
प्रधानमन्त्री ओलीले २०७६ मंसिर २५ गते गौरिका सिंह लगायतका पदक विजेता खेलाडीको सम्मानमा बालुवाटारमै एक कार्यक्रम गर्दै उक्त पुरस्कार घोषणा गरेका रहेछन् । यही तथ्यका आधारमा हामीले कान्तिपुरको डिजिटल संस्करणमा उक्त इ-पेपरको जाँच गर्यौँ । फलस्वरुप २०७६ मंसिर २६ गते प्रकाशित कान्तिपुर राष्ट्रिय दैनिकको वर्ष २७, अंक २९१ फेला पर्यो । तर, उक्त अंकको प्रमुख समाचारको शीर्षक ‘केपीएफ २ को टिकट भन्दै ए मेरो हजुर ४ को टिकट बेच्ने ४ झापाली पक्राउ’ भन्ने थिएन । यो अंकमा ‘३० हजार टाकामा भित्रिन्छन् रोहिंग्या’ शीर्षकको प्रमुख समाचार छापिएको देखिन्छ ।
यो तथ्यबाट के प्रमाणित हुन्छ भने दाबीसहितको सामग्रीमा देखाइएजस्तो शीर्षक कान्तिपुर राष्ट्रिय दैनिकले छापेको छैन । प्रविधिको सहयोगमा कान्तिपुर राष्ट्रिय दैनिकको करिब ३ वर्ष पुरानो अंकमाथि छेडखानी गर्दै भ्रामक शीर्षक राखिएको छ ।
निष्कर्ष
कान्तिपुर राष्ट्रिय दैनिकले आफ्नो मुख्य समाचारमा ‘केपीएफ २ को टिकट भन्दै ए मेरो हजुर ४ को टिकट बेच्ने ४ झापाली पक्राउ’ भन्ने शीर्षक प्रकाशित गरेको छैन । फरक सन्दर्भको कान्तिपुर दैनिकको इ-पेपरमा छेडखानी गर्दै उक्त शीर्षक राखिएको निष्कर्ष न्युजचेकरको छ ।
नतिजा : भ्रामक/असत्य
हाम्रा स्रोतहरू
Epaper.ekantipur.com : वर्ष २७, अंक २९१
Ekantipur.com : पुरस्कार प्याकेज घोषणा
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
