Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: बच्चाले लगाएको टिसर्ट खोल्दै सशस्त्र प्रहरी, यतिसम्म गिर्नु चाहिँ नहुँने हो, अनुसन्धान गरी कारबाही गरियोस् ।
तथ्य: नेपाल सशस्त्र प्रहरी बलका जवानलाई अप्रमाणित आरोप लगाइएको छ र ‘यतिसम्म गिर्नु चाहिँ नहुँने’ भन्ने वाक्यांशले भ्रामक सन्देश दिएको छ ।
सामाजिक संजालमा एउटा भिडियो सामग्री फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा बच्चाले लगाएको टिसर्ट नेपाल सशस्त्र प्रहरी बलका जवानले खोलिदिएको दाबी र प्रहरीलाई अनुसन्धान गरी कारबाही गर्नुपर्ने सुझावसहितको सन्देश दिइएको छ ।
Binodofficial नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको सामग्रीमा सशस्त्र प्रहरी बलका जवान पोशाकमा देखिएका छन् र ती जवानले एकजना बालकले लगाएका कपडा खोलिरहेको दृश्य पनि देख्न सकिन्छ । साथै उक्त भिडियोमा केही मनिसहरु चिच्याइरहेको आजाव सुन्न सकिन्छ ।
भिडियोसँगै जोडिएको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘बच्चाले लगाएको टिसर्ट खोल्दै सशस्त्र प्रहरी, यतिसम्म गिर्नु चाहिँ नहुँने हो, अनुसन्धान गरी कारबाही गरियोस् ।’
प्रस्तुत भिडियो सामग्रीमा साढे १० हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । चार सयभन्दा बढी प्रतिक्रिया आइसकेको सामग्रीलाई करिब दुई सय टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् । सीमा सुरक्षार्थ खटिएको सशस्त्र प्रहरी बलसँग सम्बन्धित दाबीसहितको सामग्री अत्यन्तै संवेदनशील देखिन्छ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
माथि उल्लेखित भिडियो सामग्रीमा नेपाल सशस्त्र प्रहरी बलका जवानले एकजना बालकको कपडा खोलेको सन्देश दिन खोजिएको छ । साथै उक्त सामग्रीमा एउटा भिडियो पनि जोडिएको छ । उक्त भिडियोको वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले भिडियोको स्क्रिनसटलाई गुगल लेन्समा सर्च गर्यौँ ।
सर्चको नतिजास्वरुप 𝐋𝐈𝐕𝐄 𝗡𝗘𝗪𝗦 𝗥𝗔𝗙𝗧𝗔𝗥 नामक फेसबुक पेजमा पोस्ट गरिएको भिडियो फेला पर्यो । १४ अगस्ट २०२३ मा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोमा ‘बालकलाई प्रयोग गरी कपडा तस्करी’ भइरहेको जानकारी दिइएको छ । साथै उक्त दृश्य मोरङको नेपाल-भारत रानीनाकामा खिचिएको पनि दाबी गरिएको छ ।
भिडियोसँगै क्याप्सनमा लेखिएको छ- ‘द्रुत गतिमा VIRAL भइरहेको एक VIDEO I बालकलाई प्रयोग गरि कपडा तस्करी । बालबालिकाको के दोष ? दोष सिधै अभिभावकको देखिन्छ । गर्मिको समयमा पनि शरिर भरि थुप्रै कपडा लगाएर तस्करी भइरहेको छ । यसरी नै बालबालिकाहरुलाई प्रयोग गरि ओसारिन्छ कपडा…मोरङको INDIA – NEPAL BORDER को रानी नाकामा देखिएको कारुणिक दृश्य ।’
सामाजिक संजालमा फेला परेको जानकारीका आधारमा हामीले इन्टरनेटमा थुप्रै जाँच गर्यौँ । तर, अन्य कुनै विश्वसनीय तथ्य फेला परेनन् । त्यसपछि हामीले सशस्त्र प्रहरी बल मोरङमा सम्पर्क गर्यौँ । सशस्त्र प्रहरी बल मोरङका प्रहरी अधिकारीहरुले यो भिडियो मोरङस्थित रानीनाकाको होइन भन्ने जानकारी दिए । साथै मोरङस्थित सशस्त्र प्रहरी अधिकृतहरुले भिडियोमा देखिएको दृश्य झापाको हुनसक्ने अनुमान लगाए । यही जानकारीका आधारमा हामीले सशस्त्र प्रहरी बल झापाका प्रमुख एसपी देवराज अर्याललाई सम्पर्क गर्यौँ । एसपी देवराज अर्यालले पनि उक्त भिडियो झापा जिल्लासँग सम्बन्धित नरहेको बताए ।
विश्वसनीय र उपयुक्त स्रोत फेला नपरेका कारण प्रस्तुत भिडियोको पक्का वास्तविकता खुल्न सकेन । भिडियोको वास्तविक स्रोत पत्ता नलागेपनि भिडियोमा देखिएका प्रहरी सशस्त्रका जवानहरु हुन् । भिडियोमा देखिएका बालकले धेरै टिसर्टहरु लगाएको देखिन्छ र ती टिसर्टहरुलाई प्रहरी जवानले उतारिरहेका छन् । प्रस्तुत दृश्यलाई सरसर्ती हेर्दा सार्वजनिक स्थानमै भिडियो खिचिएको देखिन्छ । साथै भिडियोमा प्रहरीले कुनै आपत्तिजनक काम गरेको पुष्टि भएन । त्यसैले प्रहरी कुनै नकारात्मक काममा संलग्न भएको पुष्टि हुँदैन । अर्कोतर्फ बालकलाई कपडा तस्करीमा प्रयोग गरिएको जानकारी माथिकै स्रोतमा उल्लेख छ ।
भिडियोको सन्दर्भ र विश्वसनीय स्रोत फेला नपरेपनि उक्त दृश्य नेपालकै सशस्त्र प्रहरीसँग सम्बन्धित छ । साथै ‘बच्चाले लगाएर आएको टिसर्ट खोल्दै सशस्त्र प्रहरी । यतिसम्म गर्नु चाहिँ नहुँने हो, अनुसन्धान गरी कारबाही गरियोस्’ भन्ने दाबीले भ्रामक सन्देश प्रवाह गरेको छ ।
निष्कर्ष
नेपाल सशस्त्र प्रहरी बलका जवानले बच्चाको टिसर्ट किन खोलेको भन्ने विश्वसनीय स्रोत फेला परेन । अर्कोतर्फ प्रहरीलाई लक्षित गरी ‘यतिसम्म गिर्नु चाहिँ नहुँने’ भन्ने वाक्यांशले भ्रामक सन्देश दिएको छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
