Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
सामाजिक संजालमा एउटा दाबीसहितको भिडियो सामग्री फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा शंकास्पद सैनिक गाडीहरु नेपालको राजधानी भित्रिरहेको दाबी गरिएको छ । उक्त सामग्रीमा निर्वाचन नजिकिँदै गरेको अवस्थामा देखिएका सैनिक गाडी भारतीय पैदल सेनाको नागा रेजिमेन्टको हुनसक्ने अनुमानसमेत गरिएको छ ।
Prabinghimire7215 नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीमा सडकमा गुडिरहेका केही गाडीहरुकको दृश्य देखाइएको छ । उक्त गाडीमध्ये एउटा सैनिक गाडीसमेत रहेको छ । उक्त दृश्यको थमनेलमा विभिन्न आशंकायुक्त आशंकाहरु व्यक्त गरिएको देखिन्छ । सन् १९८५ अप्रिलमा सिक्किमको चुनावमा भएजस्तै नेपालको चुनावमा हुनसक्ने सन्देहसमेत दाबीसहितको सामाग्रीमा व्यक्त गरिएको छ ।
दाबीसहितको सामग्रीको थमनेलमा लेखिएको छ – ‘चुनावको मुखमा यस्ता बख्तरबन्द गाडीहरुको ठूलो संख्या राजधानी भित्रिएको छ । सन् १९८५ अप्रिलमा सिक्किमको चुनावकै प्रतिलिपी नेपालमा हुन लागेको त होइन ? यसो हेर्दा भारतको नागा रेजिमेन्ट जस्तो छ ।’
४ दिनअघि पोस्ट गरिएको दाबीसहितको प्रस्तुत सामग्रीमा करिब २ सय टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् भने दाबीसहितको सामाग्रीलाई करिब २० टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् । अहिले भिडियोको फैलावट व्यापक नभएपनि संवेदनशील दाबी भएका कारण भोलिका दिनमा उक्त भिडियोको फैलावट व्यापक हुनसक्ने सम्भावना रहन्छ ।
नेपालमा निर्वाचन नजिकिँदै गर्दा यस्ता सामग्रीहरुले मतदाता तथा उम्मेदवारको दिमागमा गहिरो असर छाड्न सक्छन् । यस गम्भीर दाबीले निर्वाचनमा असर पनि पार्न सक्दछ । यही कारण हामीले प्रस्तुत दाबीमाथि तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
नेपालमा आगामी मंसिर ४ गते प्रतिनिधिसभा र प्रदेश सभाको निर्वाचन मिति तोकिएको छ । यही सन्दर्भमा सामाजिक संजाल टिकटकमा शंकास्पद सैनिक गाडीहरु नेपालको राजधानी भित्रिरहेको जानकारी भिडियोमार्फत् दिइएको हो । उक्त दाबीसँगै ती सैनिक गाडीहरू भारतीय सेनाको नागा रेजिमेन्टको जस्तै देखिएकोसमेत दाबी गरिएको छ ।
नागा रेजिमेन्ट भारतीय सेनाको एक पैदल सेना रेजिमेन्ट हो। यो भारतीय सेनाको सबैभन्दा कान्छो रेजिमेन्टहरू मध्ये एक हो र यसको पहिलो बटालियन १९७० मा रानीखेत, कुमाऊँमा खडा भएको थियो । खतरनाक सैनिक रहेको मानिने यो रेजिमेन्टमा मुख्यतया उत्तरपूर्वी भारतको नागाल्याण्डबाट सैनिकहरु भर्ती गर्ने गरिन्छ ।
सोही नागा रेजिमेन्टको गाडी नेपालमा भेटिएको दाबीसहितको सामग्रीको हामीले जाँच गर्यौँ । जाँचको सुरुमा हामीले सोही भिडियोलाई पटकपटक हेर्यौँ । जसको फलस्वरुमा हाम्रो ध्यान गाडीको नम्बरमा सोझियो । उक्त गाडीको नम्बर सामान्य गाडीहरुको भन्दा फरक देखियो । गाडीको नम्बर छ – NA १०५२ ।
नेपाली सेनाले पनि आफ्ना गाडीहरुमा यस्तैगरी NA लेखेर नम्बरहरु राख्ने गरेको तथ्य हामीले नेपाली सेनाका अन्य गाडीहरुको नम्बर हेरेर थाहा पायौँ । यो तथ्य पत्ता लागेपछि हामी नेपाली सेनासँग रहेका गाडीहरुको विवरण खोज्न थाल्यौँ । युट्युबमा ‘nepal army vehicles’ किवर्ड सर्च गर्दा केही भिडियोहरू फेला परे ।
Hamro Motors नामक युट्युब च्यानलले २३ सेप्टेम्बर २०२१ मा पोस्ट गरेको एउटा सामग्रीमा सेनाले प्रयोग गर्ने सवारी साधनको बारेमा जानकारी दिइएको छ । दाबीसहितको सामग्रीमा देखिएको गाडीसँग मिल्दोजुल्दो गाडी भेटियो । रुसमा बनेको ग्याज टाइगर नामक यो गाडीबारे जानकारी दिइएको छ ।नेपाली सेनाका तत्कालीन प्रवक्ता सन्तोष बल्लभ पौडेलको भनाई उदृत गर्दै नेपाली सेनाले उक्त गाडी प्रयोग गरिरहेको जानकारी भिडियोमा दिइएको छ ।
थप विस्वस्त हुनका लागि हामीले अर्को सर्च गर्यौँ । ‘nepal army vehicle’ किवर्डलाई गुगल सर्च गर्दा हामीले नेपाली सेनाले प्रयोग गरिरहेका केही गाडीहरुको तस्बिर फेला पार्यौँ । जसमा भिडियोमा उल्लेखित गाडीको तस्बिर पनि भेटियो । उक्त तस्बिर संचार माध्यमहरुलेसमेत प्रयोग गरेको भेटियो । हाम्रो ध्यान फेरि गाडीको नम्बरमै गयो । त्यसको नम्बर छ – NA १०७५ ।
माथि दाबीसहितको सामग्रीमा प्रयोग देखिएको गाडीको नम्बर NA १०५२ देखिएको छ भने नेपाली सेनाको उस्तै गाडीको नम्बर NA १०७५ देखिएको छ । यस तथ्यबाट के प्रष्ट हुन्छ भने दाबीसहितको सामग्रीमा प्रयोग गरिएको गाडी नेपाली सेनाकै गाडी हो र उक्त गाडी केही कारणवंश सडकमा देखिएको हो ।
पुनश्च: नेपालको प्रयत्यक निर्वाचनमा सेना परिचान हुने गरेको छ । राष्ट्रिय सुरक्षा परिषदको भदौ १७ गतेको बैठक एवम् मन्त्रिपरिषदको भदौ २७ गतेको सिफारिस तथा प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको पत्रका आधारमा राष्ट्रपति भण्डारीले निर्वाचनका दिन सेना परिचालनको स्वीकृति दिइसकेकी छन् । सोही निर्वाचन नजिकिँदै गर्दा सेनाको आफ्ना गतिविधिहरु बढाएको देखिन्छ । यही गतिविधिलाई सामाजिक संजालमा भ्रामक तरिकाले प्रस्तुत गरिएको देखिन्छ ।
निष्कर्ष
दाबीसहितको सामग्रीमा देखिएका बख्तरबन्द गाडी नेपाली सेनाको हो । निर्वाचनको मुखमा विभिन्न आशंकासहित सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीले भ्रामक सूचना प्रवाह गरेको छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
