Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: उच्च अदालतले गरेको आदेशविरुद्ध लाखाैँको संख्यामा काठमाडौँवासी सडकमा उत्रिएको दाबी गरिएको छ ।
तथ्य: उच्च अदालतले गरेको आदेशविरुद्ध काठमाडौँवासी सडकमा उत्रिएको दाबीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइएको दृश्य भारतस्थित ओडिसा राज्यको पुरी सहरमा हुने जगन्नाथ रथयात्राको हो ।
सामाजिक संजालमा एउटा भिडियोसहितको सामग्री फेला परेको छ, जसमा ठूलो संख्यामा मानिसहरुको भीड सडकमा उत्रिएको देख्न सकिन्छ । उक्त सामग्रीमा उच्च अदालतले गरेको आदेशका विरुद्ध काठमाडौँवासी सडकमा उत्रिएको दाबी गरिएको छ ।
black Raja नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीमा लाखौँ मानिसहरुको भीड देख्न सकिन्छ । उक्त भिडियोको थमनेलमा काठमाडौँ महानगर प्रमुख बालेन शाहका समर्थक अदालतको आदेशविरुद्ध सडकमा उत्रिएको दाबी गरिएको छ । थमनेलमा लेखिएको छ- ‘उच्च अदालत पाटनले हिन्दी फिल्म नरोक्न अन्तरिमक आदेश जारी गरेपछि उच्च अदालतविरुद्ध काठमाडौँको दृश्य, बालेन शाहका सपोर्टर केटीएमवासी ।’
प्रस्तुत दाबीसहितको सामग्री टिकटकमा पोस्ट गरिएको मात्रै दुई दिन भएको छ । दुई दिनमै उक्त सामग्रीमा करिब ५२ हजार टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । यही अवधिमा करिब एक हजारले प्रतिक्रिया दिइसकेको दाबीसहितको सामग्रीलाई पाँच सयभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् । यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने दाबीसहितको सामग्रीको फैलावट व्यापक छ र आगामी दिनमा यसको फैलावट झनै बढ्न सक्छ ।
उच्च अदालतको आदेशविरुद्ध लाखाैँको संख्यामा मानिसहरू सडकमा उत्रिएको दाबी अत्यन्तै संवेदनशील देखिन्छ । सोही संवेदनशीलतालाई मध्यनजर गर्दै हामीले प्रस्तुत भिडियो सामग्रीको वास्तविकता पत्ता लगाउन तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
भारतीय चलचित्र ‘आदिपुरुष’को विवादका सन्दर्भमा काठमाडौं महानगरका मेयर शाहले हिन्दी चलचित्र प्रदर्शनमा रोक लगाएका थिए । जानकी भारतीय छोरी हुन् भन्ने आशयको सन्देश दिन खोजेको भन्दै मेयर बालेन शाहले हिन्दी चलचित्र प्रदर्शन रोकेका थिए । उक्त कदमविरुद्ध हल सञ्चालकहरुको छाता संगठनको तर्फबाट उच्च अदालत पाटनमा रिट दायर गरिएको थियो ।
रिटमाथि सुनुवाई गर्दै उच्च अदालत पाटनले २०८० असार ७ गते काठमाडौंका चलचित्र हलहरूमा हिन्दी फिल्मको प्रदर्शन नरोक्न अन्तरिम आदेश जारी गरेको थियो । उच्च अदालत पाटनका न्यायाधीश धीरबहादुर चन्दको एकल इजलासले हिन्दी फिल्मको प्रदर्शन नरोक्न अल्पकालीन अन्तरिम आदेश जारी गरेको हो । तर, अदालतले आदेश जारी गरेपछि पनि मेयर बालेन शाहले हिन्दी फिल्म चलाउन नदिने अडानबाट पछि नहट्ने बताइरहेका छन् ।
यही सन्दर्भमा एउटा भिडियोसहितको सामग्री सामाजिक संजाल टिकटकमा पोस्ट गरियो, जसमा लाखौँ मानिसहरुको भीड देख्न सकिन्छ । उक्त सामग्रीमा बालेन शाहका समर्थक अदालतको आदेशविरुद्ध सडकमा उत्रिएको पनि दाबी गरिएको छ ।
दाबीसहितको सामग्रीमा मुख्यत: भिडियोलाई प्रथामिकताका साथ प्रस्तुत गरिएको छ । त्यसैले हामीले सबैभन्दा पहिले भिडियोबाट जाँचको सुरुवात गर्यौँ र दाबीसहितको सामग्रीमा प्रयोग गरिएको भिडियोको स्कृनसट लिएर गुगल लेन्समा सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप भारतस्थित पुरीको जगन्नाथ रथयात्राका थुप्रै दृश्यहरू फेला परे । यो रथयात्रा भारतस्थित ओडिसा राज्यको पुरी सहरमा मनाइन्छ ।
फेला परेको तथ्यका आधारमा हामीले ‘jagannath’ ‘rathyatra’ ‘puri’ ‘drone shots’ लगायतका किवर्ड युट्युबमा सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप Allahabadi Musafir नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको सर्ट भिडियोमा फेला पर्यो । उक्त युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको भिडियो र माथि उल्लेखित दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको भिडियो एउटै हो । तर, उक्त भिडियो नेपालको नभई भारतस्थित पुरीको रथयात्रा हो ।
फेला परेको प्रमाणले दाबीसहितको सामग्रीमा प्रयोग गरिएको दृश्य नेपालको नभई भारतको रहेको प्रष्ट पारेको छ । भारतस्थित पुरीको जगन्नाथ रथयात्राको दृश्यलाई भ्रामक तरिकाले नेपालको एउटा अदालती विवादसँग जोडिएको पाइयो ।
निष्कर्ष
उच्च अदालतले गरेको आदेशका विरुद्ध काठमाडौँवासी सडकमा उत्रिएको दाबीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइएको भिडियो भारतस्थित ओडिसा राज्यको पुरी सहरको हो । पुरीको जगन्नाथ रथयात्राको दृश्यलाई नेपालस्थित पाटन उच्च अदालतको फैसला र काठमाडौँ महानगर प्रमुख बालेन शाहका समर्थकसँग जोड्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएकफ पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
Bbc.com
Gorkhapatraonline.com
Allahabadi Musafir
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
