Fact Check: के बाँसबाट बनेका अगरबत्तीहरूको प्रयोगले ब्रेस ट्युमर वा क्यान्सरको जोखिम हुन्छ?

दाबी: बाँसबाट बनेको अगरबत्ती बाल्दा ब्रेन ट्युमर र क्यान्सरको जोखिम हुन्छ ।
तथ्य: बाँसको काठबाट बनेका अगरबत्तीहरूको प्रयोगले ब्रेस ट्युमर वा क्यान्सरको जोखिम बढाउँछ भन्ने दाबीलाई प्रमाणित गर्ने कुनै प्रमाण छैन । 

ब्रेन ट्युमर र क्यान्सर रोगसँग सम्बन्धित सामग्री सामाजिक संजालमा फैलिरहेको छ । उक्त सामग्रीमा बाँसबाट बनेको अगरबत्ती बाल्दा ब्रेन ट्युमर र क्यान्सरको जोखिम हुने दाबी गरिएको छ । 

Purbeli News फेसबुक पेजमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा एउटा समाचार अंश जोडिएको छ । उक्त भिडियोको क्याप्सनमा लेखिएको छ- ‘अगरबत्तीका कारण ब्रेन ट्युमर र क्यान्सरको खतरा ! किन बाँसबाट बनेको अगरबत्ती किन बाल्नु हुँदैन? यस्ताे छ धार्मिक तथा बैज्ञानिक कारण ।’

के बाँसको सिन्कामा रहेको अगरबत्ती बाल्दा ब्रेन ट्युमर र क्यान्सरको जोखिम हुन्छ त? वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ । 

तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण

बाँसको काठमा कार्सिनोजेनिक पदार्थहरू (क्यान्सर पैदा गर्ने तत्वहरू) पाइन्छन् भन्ने दाबीलाई कुनैपनि वैज्ञानिक अनुसन्धानले प्रमाणित गरेको छैन । यद्यपी, काठलाई जलाउँदा निस्कने तत्वहरु चिन्ताका विषयहरु हुन् ।

काठलाई जलाउँदा सूक्ष्म कणहरू (PM2.5), कार्बन मोनोअक्साइड, र अस्थिर जैविक यौगिकहरू (VOCs) उत्पन्न हुन्छन् । यी तत्वहरुले तत्काल क्षति पुर्‍याउँछ भन्ने होइन तर यसको अत्यधिक र दीर्घकालीनरुपमा सम्पर्कमा रहँदा जोखिमयुक्त हुन सक्छ ।

अर्कोतर्फ लामो समयसम्म र बन्द ठाउँहरूमा धूप बाल्दा हानिकारक वायु प्रदूषणहरु बढ्ने केही अनुसन्धानले देखाएका छन् । अध्ययनहरूले धूपको धुवाँबाट वायुजनित कणहरूको उच्च स्तरलाई श्वासप्रश्वास समस्याहरू र सम्भावित क्यान्सरजनक प्रभावहरूसँग जोड्ने गरेको छ । यद्यपि, समग्र जोखिम विभिन्न कारकहरूमा निर्भर गर्दछ, जस्तै प्रयोगको आवृत्ति, भेन्टिलेसन र सम्पर्कको अवधि ।

वातावरणीय विज्ञान र प्रविधिमा प्रकाशित एक अध्ययनले धूपको धुवाँमा लामो समयसम्म सम्पर्क राख्नाले फोक्सोसँग सम्बन्धित रोगहरूको जोखिम बढाउन सक्ने सुझाव दिएको छ । यद्यपि, यसले विशेष रूपमा बाँसको काठलाई समेट्दैन । बरु, यसले कुनै पनि जलिरहेको धूपको निरन्तर सम्पर्कमा आउने सम्भावित जोखिमहरूलाई हाइलाइट गर्दछ ।

अर्कोतर्फ बाँसको काठलाई ब्रेन ट्युमरसँग प्रत्यक्ष रूपमा जोड्ने कुनै विश्वसनीय वैज्ञानिक अनुसन्धान छैन । आनुवंशिक, वातावरणीय र जीवनशैली कारकहरूको संयोजनको कारणले ब्रेन ट्युमरहरू विकास हुन्छन् । बाँस काठको धूप बाल्दा ब्रेन ट्युमरको जोखिम बढ्छ भन्ने संकेत गर्ने कुनै वैज्ञानिक अध्ययन छैन । यद्यपी, प्रदूषकहरूको सम्पर्कले सामान्य स्वास्थ्य जोखिमहरु निम्त्याउन सक्ने तथ्य केही अध्ययनहरूले उजागर गरेका छन् । 

निष्कर्ष

बाँसको काठबाट बनेका अगरबत्तीहरूको प्रयोगले ब्रेस ट्युमर वा क्यान्सरको जोखिम बढाउँछ भन्ने दाबीलाई प्रमाणित गर्ने कुनै प्रमाण छैन । धूपको धुवाँको दीर्घकालीन सम्पर्कले वायु प्रदूषण र केही स्वास्थ्य समस्याहरू उत्पन्न गर्न सक्ने भए पनि जोखिम विभिन्न कारकहरूमा निर्भर गर्दछ । दाबीसहितको सामग्रीमा भनिएजस्तो बाँसको काठबाट बनेको अगरबत्तीप्रति अनावश्यक चिन्ता लिनु आवश्यक छैन ।

नतिजा : आंशिक गलत

हाम्रा स्रोतहरू

रिसर्च लेख, sciencedirect.com
रिसर्च लेख, pmc.ncbi.nlm.nih.gov
रिसर्च लेख, niehs.nih.gov

(This article is published in collaboration with THIP Media)

तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे तथ्यजाँच, अनुसन्धान वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई [email protected] मा इमेल गर्नुसक्नुहुनेछ अथवा हामीलाई 9999499044 नम्बरमा ह्वाट्सएप गर्नुहोस् । हामीलाई सम्पर्क गर्न तपाईं सम्पर्क पेजमा गएरसमेत फारम भर्न सक्नुहुनेछ ।