Fact Check:  के चिनी झार र घोडताप्रेको मिश्रणको सेवनले बच्चाको निमोनिया निको हुन्छ?

दाबी: चिनी झार र घोडताप्रेको मिश्रणलाई पकाएर साना बच्चाहरूलाई सेवन गराउँदा निमोनिया पूर्ण रूपमा निको हुने दाबी ।
तथ्य: यस्ता जडीबुटीहरूले सामान्य लक्षणमा सानो राहत दिन सक्लान्, तर तिनीहरूले निमोनिया जस्तो गम्भीर संक्रमणको उपचार गर्न सक्दैनन् । विशेषगरी बालबालिकामा, समयमै चिकित्सा उपचार नपाउँदा रोग गम्भीर बन्ने खतरा हुन्छ ।

साना बच्चाहरूमा हुने निमोनियासँग सम्बन्धित एउटा सामग्री सामाजिक संजालमा फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा चिनी झार र घोडताप्रेको मिश्रणलाई पकाएर साना बच्चाहरूलाई सेवन गराउँदा निमोनिया पूर्ण रूपमा निको हुने दाबी गरिएको छ ।

Dainik Khabar Mirik Channel – दैनिक खबर मिरिक च्यानल नामक फेसबुक पेजमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा चिनी झार र घोडताप्रेको बोट देख्न सकिन्छ । सोही भिडियोमा खुनिने आवाजमा चिनी झार र घोडताप्रेको मिश्रण खुवाउँदा साना बच्चाहरूको निमोनिया ठिक हुने जानकारी दिइएको छ ।

के सामाजिक संजालमा फैलाइएको दाबी सत्य हो त?  हामीले तथ्यजाँच गर्यौं र दाबी गलत भएको पायौँ।

तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण

चिनी झार (Scoparia dulcis) र घोडताप्रे (Centella asiatica) वनस्पतिको मिश्रणले नै बच्चाको निमोनिया पूर्णरुपमा निको पार्नसक्छ भन्ने दाबी भ्रामक छ । यी जडीबुटी वनस्पतिहरूले निमोनिया निम्त्याउने संक्रमणहरू मेटाउने क्षमता राख्दैनन् ।

निमोनिया फोक्सोमा हुने सूजन हो, यसले बच्चाहरूलाई नराम्रो असर गर्छ । यो प्रायः ब्याक्टेरिया, भाइरस वा फङ्गाले गर्दा हुन्छ, जसले गर्दा खोकी, ज्वरो र सास फेर्न समस्या हुन्छ । भारत र दक्षिणपूर्व एशिया जस्ता ठाउँहरूमा परम्परागत उपचारकर्ताहरूले लामो समयदेखि खोकी वा प्रारम्भिक छातीको समस्याको लागि चिनी झारको प्रयोग गर्दै आएका छन्, तर त्यो वैज्ञानिक रुपमा प्रमाणित उपचार होइन । 

अध्ययनहरूले यसको एन्टी-इन्फ्लेमेटरी वा एन्टिअक्सिडेन्ट गुणहरूलाई हाइलाइट गर्दछ, जस्तै सूजन कम गर्ने वा प्रयोगशाला सेटिङमा कीटाणुहरूसँग लड्ने । तैपनि, कुनै पनि कुराले यसलाई निमोनिया निको पार्ने पदार्थसँग प्रत्यक्ष रूपमा जोड्दैन । घोडताप्रे, प्रायः छाला निको पार्ने वा मस्तिष्क क्षमता बढाउने गुणका कारण प्रशंसा गरिन्छ । केही अनुसन्धानहरूले यसलाई श्वासप्रश्वासको कीराहरूसँग लड्न फेन्सी न्यानोपार्टिकल रूपहरूमा हेरेका छन् तर घरेलु औषधीका रुपमा होइन । 

जडिबुटी बिरुवाहरूले सानातिना समस्याहरूको लागि हल्का राहत प्रदान गर्न सक्छन्, तर ती समस्यालाई बेवास्ता गरेमा घातक बन्न सक्छन् । बच्चाको निमोनियाको उचित हेरचाह गर्नुको सट्टा जडीबुटीहरू प्रयोगमा मात्र भर पर्दा वास्तविक खतराहरूको जोखिम बढ्नसक्छ । 

बच्चाहरूको प्रतिरक्षा प्रणाली पूर्ण रूपमा निर्माण भएको हुँदैन, त्यसैले वास्तविक उपचारमा ढिलाइ गर्नाले संक्रमण बढ्दै जान्छ, सम्भवतः अस्पताल बसाइ वा अझ खराब अवस्था हुन सक्छ ।  जडीबुटी मिश्रणहरूले साइड इफेक्टहरू पनि निम्त्याउन सक्छन् । पेट दुख्ने, एलर्जी वा सास फेर्न समस्याहरू पनि हुन सक्छन् । केही अध्ययनहरूले चेतावनी दिन्छन् कि अनियमित जडीबुटीहरूले विषाक्त पदार्थहरू छोड्न सक्छन् वा वास्तविक औषधिहरूसँग प्रतिक्रिया गर्न सक्छन् ।

यदि आमाबाबुले आफ्ना बच्चाहरूमा निमोनियाबाट सुरक्षित रूपमा सम्हाल्न चाहान्छन् भने डाक्टरको निर्देशनमा तुरुन्तै सुरक्षित कदम चाल्नुपर्छ । बच्चाले छिटो सास फेर्ने, छाती दुख्ने वा ज्वरो आउने जस्ता लक्षणहरू देखाउँछ, जो रोकिएको छैन भने, तुरुन्तै चिकित्सकको परामर्शमा जानुपर्छ । 

ब्याक्टेरियाका प्रकारहरूका लागि, स्कूल जाने उमेरका बच्चाहरूमा सबैभन्दा सामान्य, एमोक्सिसिलिन जस्ता साधारण एन्टिबायोटिकहरूले काम गर्छन्, यदि चाँडै सुरु गरियो भने केही दिनमै परिणाम देखिन्छ । घरेलु जडीबुटीहरू जस्ता प्रकृतिक विधिको आफ्नै स्थान छ । यत्तिले निमोनियालाई ठिक पार्न सक्दैन । 

निष्कर्ष

चिनी झार (Scoparia dulcis) र घोडताप्रे (Centella asiatica) को मिश्रणले बच्चाको निमोनिया पूर्णरूपमा निको पार्न सक्छ भन्ने दाबी वैज्ञानिक आधारविहीन र भ्रामक छ । यस्ता जडीबुटीहरूले सामान्य लक्षणमा सानो राहत दिन सक्लान्, तर तिनीहरूले निमोनिया जस्तो गम्भीर संक्रमणको उपचार गर्न सक्दैनन्। विशेषगरी बालबालिकामा, समयमै चिकित्सा उपचार नपाउँदा रोग गम्भीर बन्ने खतरा हुन्छ । त्यसैले बच्चामा निमोनियाको शंका लागेमा डाक्टरको सल्लाहअनुसार परीक्षण र औषधोपचार गर्नु नै सुरक्षित र प्रभावकारी उपाय हो ।

नतिजा: गलत

हाम्रा स्रोतहरू

रिसर्च लेख, pmc.ncbi.nlm.nih.gov
रिसर्च लेख, researchgate.net
रिसर्च लेख, pmc.ncbi.nlm.nih.gov
रिसर्च लेख, ncbi.nlm.nih.gov
रिसर्च लेख, aafp.org

(This article is published in collaboration withTHIP Media)