Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: झापाको चन्द्रगढीबाट काठमाडौँ आएको बुद्ध एयरको हवाई जहाज दुर्घटना हुनबाट जोगिएको दाबी (भिडियो) ।
तथ्य: मौसम खराबीका कारण बुद्ध एयरको हवाई जहाजलाई त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट डाइभर्ट गरिएको घटनासँग विदेशको भिडियो जोड्दै भ्रामक बनाइएको पाइयो ।
अवतरणका क्रममा हवाई जहाजले सन्तुलन गुमाएको भिडियो सामाजिक संजालमा फैलिरहेको छ । उक्त भिडियोमा झापाको चन्द्रगढीबाट काठमाडौँ आएको बुद्ध एयरको हवाई जहाज दुर्घटना हुनबाट जोगिएको दाबी गरिएको छ ।
Kishor Kc नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा हवाई जहाजले अवतरण गरिरहेको दृश्य देख्न सकिन्छ । भिडियोसँगै जोडिएको अडियोमा असन्तुलित विमानलाई बुद्ध एयरलाइन्ससँग जोडिएको छ ।
अडियोमा भनिएको छ- ‘काठमाडौँमा हावाहुरीसहित आएको पानीले गर्दा झापाको चन्द्रगढीबाट आएको बुद्ध एयरको विमान त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा दुर्घटना हुनबाट जोगिएको छ । जहाज अवतरण हुन नसकेपछि पाइलटले जहाजलाई विराटनगर विमानस्थलतर्फ मोडेका थिए ।’
सामाजिक संजाल प्रयोगकर्तामाझ द्रुत गतिमा फैलिरहेको दाबीसहितको भिडियो संवेदनशील देखिन्छ । दाबीसहितको पोस्टमा प्रतिक्रिया दिँदै केही टिकटक प्रयोगकर्ताले भिडियोको सन्दर्भबारे जान्न चाहेका छन् । त्यसैले हामीले उक्त भिडियोको वास्तविक सन्दर्भ पत्ता लगाउने कोशिस गर्यौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
भिडियोसँग जोडिएको अडियोमा झापाको चन्द्रगढीबाट काठमाडौँ आएको बुद्ध एयरको विमानबारे जानकारी दिइएको छ । यही सूचनालाई आधार बनाएर हामीले जाँ सुरु गर्यौँ ।
जाँचका क्रममा हामीले माथि उल्लेखित अडियोका वाक्यांशलाई गुगलमा सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप nepalviews समाचार पोर्टलमा प्रकाशित एउटा समाचार फेला पर्यो । २०८० चैत १७ गते प्रकाशित समाचारमा काठमाडौंमा हावाहुरी चलेपछि त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा विमान उडान अवतरण प्रभावित भएको जानकारी दिइएको छ । साथै झापाको भद्रपुरबाट आएको बुद्ध एयरको विमान विराटनगर डाइभर्ट भएकोसमेत समाचारमा उल्लेख छ ।
जाँचकै क्रममा हामीले Citizen HD फेसबुक पेजमा पोस्ट गरिएको भिडियो रिपोर्टसमेत फेला पर्यो । उक्त रिपोर्टमा झापाबाट काठमाडौँ आएको बुद्ध एयरको विमान त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा अवतरण गर्न नसकेको जानकारी दिइएको छ ।
प्रस्तुत भिडियो रिपोर्टमा रहेको अडियो र माथि उल्लेखित दाबीसहितको भिडियोमा जोडिएको अडियो एउटै हो । तर, यो रिपोर्ट घटनाको वास्तविक विवरण दिनेभन्दा सन्दर्भलाई सनसनीपूर्ण बनाउनेतिर बढी केन्द्रीत भएको देखिन्छ । अर्कोतर्फ यो रिपोर्टमा हवाई जहाजले सन्तुलन गुमाएको भिडियो देखिँदैन ।
मौसम खराबीका कारण बुद्ध एयरको हवाई जहाजलाई त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट डाइभर्ट गरिएको घटनालाई सनसनीपूर्ण ढंगले प्रस्तुत गरिएको र सोही अडियोलाई प्रयोग गरेर भ्रामक सामग्री उत्पादन गरिएको पाइयो ।
भिडियोको वास्तविक सन्दर्भ पत्ता लगाउन हामीले जाँचलाई थप अगाडि बढायौँ । भिडियोकाे स्क्रिनसट लिएर गुगल लेन्समा सर्च गर्दा thesun.ie मा प्रकाशित समाचारसँगै उक्त भिडियो फेला पर्यो । ११ डिसेम्बर २०२३ मा प्रकाशित उक्त समाचारमा आयरल्याण्डस्थित डब्लिन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा खिचिएको जानकारी दिइएको छ ।
फेला परेको समाचार अनुसार शक्तिशाली आँधीकै बिच एर लिङ्गसको विमानले डब्लिन एयरपोर्टमा अवतरण गर्ने कोशिस गरेको थियो । अवतरण गर्ने प्रयास गर्दा उक्त विमान तीव्र हावासँग जुधिरहेको क्षणलाई कैद गरिएको जानकारीसमेत उक्त समाचारमा उल्लेख गरिएको छ ।
फेला परेका स्रोतहरुले के प्रष्ट पारेका छन् भने दाबीसहितको भिडियोमा देखिएको दृश्य बुद्ध एयरको विमान र त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलसँग सम्बन्धित छैन ।
निष्कर्ष
मौसम खराबीका कारण बुद्ध एयरको हवाई जहाजलाई त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट डाइभर्ट गरिएको घटनासँग विदेशको भिडियो जोड्दै भ्रामक बनाइएको पाइयो । फरक सन्दर्भको भिडियो र विमान अवतरण गर्न नसकेको घटनालाई सनसनीपूर्ण ढंगले प्रस्तुत गरिएको छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
समाचार, thesun.ie
भिडियो, Citizen HD
समाचार, nepalviews
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
