Fact Check: के गाेलपत्ता झारको सेवनले आन्द्राको घाउ निको हुन्छ?

दाबी: गाेलपत्ता झार दैनिक खालिपेट सेवन गरे आन्द्राको घाउसमेत निको हुने दाबी । 
तथ्य: घोडताप्रे झारको सेवनले मानिसको आन्द्राको अल्सर निको पार्छ भन्ने दाबीलाई पुष्टि कुनै वैज्ञानिक प्रमाण छैन । 

गाेलपत्ता नामक झारको स्वास्थ्य उपयोगिताबारे सामाजिक संजालमा एउटा पोस्ट फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा गाेलपत्ता झार दैनिक खालिपेट सेवन गरे आन्द्राको घाउसमेत निको हुने दाबी गरिएको छ । 

Mirik Live नामक फेसबुक पेजमा एउटा स्ट्याटस लेखिएको छ । उक्त पोस्टमा भनिएको छ- ‘गाेलपत्ता अथवा आठआने झार दैनिक खालिपेट सेवन गरे आन्द्राको घाउसमेत ठिक हुन्छ ।’

के गाेलपत्ता नामक झारलाई दैनिक खालिपेट सेवन गर्दा आन्द्राको घाउसमेत निको हुन्छ त? वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।

तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण

सेन्टेला एशियाटिका (Centella asiatica) स्थानीय नेपाली भाषामा घोडताप्रे, गाेलपत्ता लगायतका थुप्रै नामले चिनिन्छ । के घोडताप्रेको सेवनले अल्सरलाई निको पार्न सक्छ त? तर यो केवल जनावरहरूमा अध्ययन गरिएको छ, मानिसहरूमा होइन । 

रिसर्चगेटमा प्रकाशित २०१० को एक अध्ययनले इथेनोल-प्रेरित ग्यास्ट्रिक भएका मुसाहरूमा सेन्टेला एशियाटिका पातको प्रयोगगरी अल्सर-विरोधी गतिविधिको अनुसन्धान गर्‍यो । नतिजाहरूले देखाए कि यस झारको प्रयोगले क्षतिलाई उल्लेखनीय रूपमा कम गर्‍यो र उपचार नगरिएका मुसाहरूको तुलनामा म्यूकोसल निको पार्न सहयोग गर्‍यो । 

यस्तै गरी, सन् २०२० को एक अनुसन्धानले यो झारमा जैविक सक्रिय यौगिक एशियाटिकोसाइड को अध्ययन गरेको थियो । जसले जनावरमा अक्सिडेटिभ तनाव र सुजन घटाएर ग्यास्ट्रिक टिस्युलाई जोगाउन सहयोग गर्ने गरेको कुरा पत्ता लगायो । PubMed Central मा प्रकाशित अर्काे समीक्षाले यस झारबाट घाउ निको पार्ने र म्यूकोसाल सतहहरू जोगाउने सम्भावनालाई उजागर गर्‍यो ।

यी नतिजाहरू आशाजनक भएपनि, केवल प्रयोगशालामा गरिएका जनावर अध्ययनमा आधारित छन् । अहिलेसम्म वैज्ञानिक मानव परीक्षणहरूले यी नतिजाहरू पुष्टि गरेका छैनन् । मानवमा आधारित प्रमाण नभएसम्म, यो वनस्पतिले मुसामा जस्तै मानिसको अल्सर निको पार्छ भनेर निश्चित रूपमा भन्न सक्दैनौँ ।

घोडताप्रे झारमा पाइने यसको एन्टिअक्सिडेन्ट र एन्टिइन्फ्लेमेटोरी प्रभावले अल्सर निको पार्न सहयोग पुर्‍याउन सक्छ त?  तर यो प्रमाणित उपचारको सट्टामा प्रयोग गर्ने विकल्प होइन । यो झार एशियाटिकोसाइड र माडेकासोसाइड जस्ता यौगिकहरूले भरिएको हुन्छ, जसले अक्सिडेटिभ तनाव कम गर्न र सुजन नियमन्त्रण गर्न सहयोग पुर्‍याउने देखाइएको छ, यी दुवै अल्सर बन्ने मुख्य कारणहरूमध्ये हुन् । यी प्रभावहरूले सिद्धान्ततः पाचन प्रणालीमा शरीरको प्राकृतिक मर्मत प्रक्रियामा सहयोग गर्न सक्छन् । तर, आन्द्राको अल्सर धेरै कारणले हुने गर्छ, जस्तै अत्यधिक अम्ल, H. pylori जस्ता संक्रमण, एनएसएआईडी औषधिको प्रयोग वा दीर्घकालीन मानसिक तनाव । 

घोडताप्रेका यौगिकहरूले आन्द्रालाई शान्त पार्न र क्षति घटाउन सहयोग गरे पनि, ती मुख्य कारणलाई हटाउन सक्ने वा गहिरो अल्सर पूर्ण रूपमा निको पार्न सक्ने कुनै प्रमाण छैनन् ।

घोडताप्रे पाचन समस्याका लागि सेवन गर्नु सुरक्षित छ, तर यो पूर्ण रूपमा जोखिमरहित भने होइन । यस झारलाई सामान्य रूपमा परम्परागत चिया वा सौम्य सप्लिमेन्टको रूपमा सिमित प्रयोगमा सुरक्षित मानिन्छ । तर, बढी मात्रा वा लामो समय प्रयोग गर्दा कलेजोमा असर, थकान वा पाचन समस्या जस्ता जोखिम हुन सक्छन् । केही मानिसमा यसले एलर्जी प्रतिक्रिया पनि देखिन सक्छ ।

घोडताप्रे मुख्यधारको चिकित्सा पद्धतिमा मान्यता प्राप्त अल्सर उपचार होइन । किनभने यससँग मानव परीक्षणको क्लिनिकल प्रमाण छैन । कुनै पनि जडिबुटी वा यौगिकलाई औपचारिक चिकित्सा उपचारमा प्रयोग गर्न, यसले प्रयोगशाला र जनावर परीक्षणपछि सानो र ठूलो मानव परीक्षणहरूसम्मको प्रक्रिया पार गर्नुपर्छ । तर घोडताप्रेले यो प्रक्रिया अझै पार गरेको छैन ।

निष्कर्ष

घोडताप्रे झारको सेवनले मानिसको आन्द्राको अल्सर निको पार्छ भन्ने दाबीलाई पुष्टि कुनै वैज्ञानिक प्रमाण छैन । प्रमाणित उपचारको सट्टामा घरेलु टिप्समा मात्रै भर परेमा स्वास्थ्य झन बिग्रिन सक्छ वा उपचार ढिलो हुन सक्छ। यदि कोही अल्सरबाट पीडित हुनुहुन्छ भने, स्वास्थ्यकर्मीको सल्लाह लिनुहोस् र प्रमाणमा आधारित उपचार पद्धतिमा ध्यान दिनुहोस् ।घोडताप्रे जस्ता जडिबुटी स्वास्थ्यका सहयोगी हुन सक्छन्, तर पूर्ण उपचार  होइनन् ।

नतिजा: गलत

हाम्रा स्रोतहरू

रिसर्च लेख, researchgate.net/publication
रिसर्च लेख, sciencedirect.com
रिसर्च लेख, pmc.ncbi.nlm.nih.gov
रिसर्च लेख, niddk.nih.gov

(This article is published in collaboration withTHIP Media)