Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: अभिनेता राजेश हमालले सबैलाई पैसा कमाउन अवसर दिए, राजेश हमालले अनलाइन क्यासिनो संचालन गरेका छन् ।
तथ्य: पुरानो अन्तर्वार्ताको भिडियोमा छेडखानी र न्युज २४ टेलिभिजनको लोगो दुरुपयोग गरी राजेश हमालले अनलाइन क्यासिनो संचालन गरेको भ्रामक दाबी गरिएको छ ।
अभिनेता राजेश हमाल, मान्सी अग्रवाल र न्युज २४ टेलिभिजनको लोगो देखिने एउटा भिडियो सामाजिक संजालमा फैलिएको छ । उक्त भिडियोमा ‘राजेश हमालले अनलाइन क्यासिनो खोलेको (संचालनमा ल्याएको)’ दाबी गरिएको छ ।
Zla8037 नामक फेसबुक पेजमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा न्युज २४ टेलिभिजनको लोगो र टेलिभिजनकी समाचार वाचिकालाई देख्न सकिन्छ । साथै मान्सी अग्रवाल अभिनेता राजेश हमालसँग अन्तर्वार्ता लिइरहेको दृश्यसमेत भिडियोमा देख्न सकिन्छ । भिडियोसँगै जोडिएको अडियोमा ‘राजेश हमालले अनलाइन क्यासिनो खोलेको’ दाबी गरिएको छ ।
भिडियोमा जोडिएको अडियो जस्ताको त्यस्तै:
टेलिभिजनकी समाचार वाचिकाले सुरुमै भनेकी छन्- इतिहासको सबैभन्दा प्रसिद्ध र पहिचान योग्य गायक र ग्रहका सबैभन्दा धनी व्यक्तिहरु मध्येका एक राजेश हमाल आफ्नो अनलाइन क्यासिनो खोल्ने निर्णय गरे, जहाँ सबैले जित्न सक्दछन् । एक अन्तर्वार्तामा उनले यो एपलिकेशन निर्माण र हाम्रो निर्माण देशका जनताले कसरी यसमा धेरै पैसा कमाउन सक्छन् भन्ने बारेमा कुरा गरे ।
राजेश हमाललाई अन्तर्वार्ताकार महिलाको प्रश्न- मैले मेरो फोनमा तपाईंको अनुप्रयोग स्थापना गरेर र परिणमबाट धेरै आश्चर्य चकित भएँ, वास्तवमा मैले आवेदनमा दश हजारभन्दा बढी लगानी गरेको थिएँ । एक हप्ताभित्र मैले यो अनुप्रयोगमा मैले कति पटक पैसा कमाएको छु भनेर गणना गर्न बन्द गरे । खेल स्थापना गरेको तीन घण्टापछि म पहिले ७ सय हजार रुपैयाँ आउँथ्यो । यसको कारण के हो ? तपाईं किन यस्तो खेल विकास गर्न आवश्यक थियो ?
राजेश हमाल भन्छन्- यो सत्य हो कि मैले पैसा नयाँ तरिका आविस्कार गरेको छु । एक महिनाभित्र मैले अनुप्रयोग बन्द गर्नेछु र हामी आधिकारिक इन्स्टाग्राम खातामा सबैभन्दा धेरै पैसा कमाउनेहरुको नाम प्रकाशित गर्नेछौँ । त्यसैले आफ्नो मौका गुमाउन र आफ्नो पैसा लिने छन् ।
टेलिभिजन प्रस्तोताले भनेकी छन्- धेरै-धेरै धन्यवाद् राजेश हमाल, म तपाईँको खेल प्रयास गर्नेछु । तपाईं पनि भाग लिन चाहनुहुन्छ भने अहिले यो भिडियोमा क्लिक गर्नुहोस् ।
के राजेश हमालले अनलाइन क्यासिनो खोलेर मानिसहरुलाई यो खेलमा लाग्न उत्प्रेरित गरेका हुन् त? भिडियोको वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
भिडियोमा अभिनेता राजेश हमालले एक अन्तर्वार्ता दिइरहेको देखिन्छ । यही अन्तर्वार्तालाई आधार बनाएर हामीले जाँचको सुरुवात गर्यौँ । हामीले सबैभन्दा पहिले ‘Rajesh Hamal Interview’ ‘English’ लगायतका वाक्यांशलाई युट्युबमा सर्च गर्यौँ । यसको नतिजास्वरुप News24 Nepal नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको अन्तर्वार्ता फेला पर्यो ।
२० अगस्ट २०२१ मा पोस्ट गरिएको अन्तर्वार्ताको भिडियो न्युज २४ टेलिभिजनमा प्रसारित ‘If I Had Not Failed’ नामक कार्यक्रमसँग सम्बन्धित छ । उक्त कार्यक्रम पहिलो श्रृंखलामा प्रस्तोता मान्सी अग्रवालले राजेश हमालसँग कुराकानी गरेकी थिइन् ।
यो अन्तर्वार्तामा राजेश हमालले अनलाइन क्यासिनो खोलेको बताएका छैनन् । अर्कोतर्फ मान्सी अग्रवालले पनि अनलाइन क्यासिनोबारे राजेश हमाललाई कुनै प्रश्न पनि गरेकी छैनन् । न्युज २४ टेलिभिजनले समेत दाबीसहितको अडियोमा भनिएका कुराहरु प्रसारण गरेको छैन ।
अडियोको थप जाँचका लागि Misinformation Combat Alliance (MCA) को Deepfakes Analysis Unit (DAU) का हाम्रा विज्ञहरूले डीपफेक (Deepfake) पत्ता लगाउने उपकरणहरूको सहायताबाट भिडियो र अडियोको विश्लेषण गरेका छन् । उनीहरुले Hive Video Detector, Truemedia, Loccus जस्ता टुलहरुको प्रयोग गरेर दाबीसहितको भिडियो र अडियोलाई जाँच गरे ।
Loccus टुलबाट गरिएको अडियोको जाँचले ६५.३९ प्रतिशत प्रामाणिक गरेपनि भिडियोमा तोडमोड भएको संकेत गरेको अन्य टुलले पुष्टि गरेका छन् ।
भिडियोको जाँचका क्रममा अन्य टुलहरुले ओठको चाल र अनुहारको संरचना तथा रोबोट टोन र आवाजको पिचबाट भिडियो भ्रामक रहेको संकेत गरेका छन् ।
हाम्रो तथ्यजाँचले के पुष्टि गरेको छ भने अभिनेता राजेश हमाल, न्युज २४ टेलिभिजन, मान्सी अग्रवाल र समाचार प्रस्तोताको डीपफेक भिडियोलाई सामाजिक संजालमा फैलाइएको छ । अभिनेता राजेश हमाले अनलाइन क्यासिनो संचालन गरेका छैनन् ।
निष्कर्ष
अभिनेता राजेश हमालले अनलाइन क्यासिनो संचालन गरेको दाबी गर्ने भिडियो भ्रामक छ । पुरानो अन्तर्वार्ताको भिडियोमा छेडखानी र न्युज २४ टेलिभिजनको लोगो दुरुपयोग गरी गर्दै राजेश हमाल र मान्सी अग्रवालको र समाचार प्रस्तोताको डीपफेक भिडियोलाई सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
भिडियो, If I Had Not Failed, News24 Nepal, 20 Aug 2021
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
