Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: ज्ञानेन्द्र शाही पक्राउ परेका छन् ।
तथ्य: सांसद ज्ञानेन्द्र शाही पक्राउ गरेका छैनन् । पूरानो र फरक सन्दर्भको भिडियोलाई वर्तमान सन्दर्भमा सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
सामाजिक संजालमा एउटा दाबीसहितको सामग्री फेला परेको छ, दुई दिनअघि पोस्ट गरिएको उक्त सामग्रीमा प्रतिनिधि सभा सदस्य ज्ञानेन्द्र शाही पक्राउ परेको दाबी गरिएको छ ।
SURESH_DHAMI_SANGAM नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको सामग्रीमा सांसद ज्ञानेन्द्र शाही र प्रहरीलाई देख्न सकिन्छ । सो दृश्यमा ज्ञानेन्द्र शाहीलाई प्रहरीले पक्राउ गरिरहेको छ । प्रस्तुत भिडियोमा रहेको थमनेल र अडियोमार्फत् ज्ञानेन्द्र शाहीलाई पक्राउ गरिएको दाबी पेश गरिएको छ ।
भिडियोमा देखिएको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘ओलीले गरे ज्ञानेन्द्रको भण्डाफाेर, ओलीले ज्ञानेद्रलाई यसरी फसाए, ज्ञानेन्द्र शाही पक्राउ, ओली मुर्दावाद भन्दै ज्ञानेन्द्र ।’
अर्कोतर्फ भिडियोमा जोडिएको अडियो पनि सोही दाबी दोहोर्याइएको छ- ‘केपी ओलीले ज्ञानेन्द्र साहिलाई गरे पक्राउ, ओली गरे भण्डाफोर ज्ञानेन्द्रलाई फसाए हामीले गर्जियौँ भने ३२ पुग्यौँ बहुमत पुग्छ र नेपाल कब्जा हुन्छ ।’
प्रस्तुत दाबीसहितको सामग्रीको फैलावट दिन प्रतिदिन व्यापक भइरहेको छ । पोस्ट भएको दुई दिनमै उक्त दाबीसहितको सामग्रीमा साढे ५३ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् भने उक्त सामग्रीमा प्रतिक्रिया दिनेको संख्या करिब एक हजार रहेको छ । त्यस्तै दाबीसहितको सामग्रीलाई करिब पाँच सय टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । फैलावटको यस तथ्यांकलाई नियाल्ने हो भने आगामी दिनमा यसको फैलावट व्यापक हुने संकेत देखिन्छ ।
वर्तमान सन्दर्भमा प्रतिनिधि सभा सदस्य ज्ञानेन्द्र शाही पक्राउ परेको दाबी अति नै महत्वपूर्ण र संवेदनशील देखिएको छ । सोही कारण हामीले प्रस्तुत दाबीमाथि तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
पछिल्लो समय नेपालका केही हाइप्रोफाइल नेपालहरू परिरहेका छन् । यही क्रममा बुधबार (२७ बैशाख) पूर्वगृहमन्त्री एवं नेपाली कांग्रेसका नेता बालकृष्ण खाँण पक्राउ परेका छन् । भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका लैजाने भन्दै नेपाली सर्वसाधारणबाट पैसा संकलन गर्ने संगठित गिरोहको ठगी प्रकरणमा मुछिएका उनलाई काठमाडौं प्रहरी परिसरको टोलीले खाँणलाई पक्राउ गरेको हो ।
सोही आरोपमा तत्कालीन ऊर्जामन्त्री तथा नेकपा (एमाले)का सचिव टोपबहादुर रायमाझी र उनका छोरा सन्दीप रायमाझीविरुद्ध पक्राउ पुर्जी जारी भइसकेको छ । यही सन्दर्भमा सांसद ज्ञानेन्द्र शाही पक्राउ गरेको दाबीसहितको सामग्री सामाजिक संजालमा फेला परेको छ ।
प्रस्तुत सामग्रीको जाँचका क्रममा हामीले भिडियोको वास्तविकता पत्ता लगाउने जमर्को गरेका छौँ । यसका लागि सबैभन्दा पहिले हामीले ‘ज्ञानेन्द्र शाही पक्राउ’ भन्ने वाक्यांशलाई युट्युबमा सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप Rajdhani News नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको एउटा भिडियो फेला पर्यो ।
दुई वर्षअघि अर्थात् १२ मे २०२० मा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोको शीर्षक छ- ‘ज्ञानेन्द्र शाहि फेरी पक्राउ’ । भिडियोसँग दिइएको जानकारी अनुसार तत्काली भ्रष्टाचारविरुद्धका अभियन्ता ज्ञानेन्द्र शाहीलाई काठमाडौँस्थित सेन्ट्रल पार्कबाट पक्राउ गरिएको थियो ।
तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको राजिनामाको माग गर्दै आन्दोलनमा उत्रिएका उनीहरूलाई प्रहरीले लकडाउन उलङ्घन गरेको आरोपमा पक्राउ गरेको जानकारी समेत उक्त युट्युब च्यानलमा दिइएको छ ।
नेपालमा प्रतिनिधि सभा तथा प्रदेशसभाको निर्वाचन २०७९ मंसिर ४ गते अर्थात् २० नोभेम्बर २०२२ मा एकैपटक सम्पन्न भएको थियो । सांसद ज्ञानेन्द्र शाही पनि सोही निर्वाचनमा जुम्लाबाट निर्वाचित भएका थिए । तर, ज्ञानेन्द्र शाही पक्राउ परेको मूल भिडियोमा दुई वर्षअघि अर्थात् १२ मे २०२० मा पोस्ट गरिएको देखिन्छ ।
फेला परेको प्रस्तुत स्रोतबाट के प्रष्ट हुन्छ भने दुई वर्ष पूरानो भिडियोलाई वर्तमान सन्दर्भमा सामाजिक संजालमा फैलाइएको छ । पूरानो भिडियोलाई वर्तमान सन्दर्भमा पोस्ट गरिनु र सामाजिक संजालमा फैलाइनुले भ्रामक सन्देश प्रवाह गरेको छ ।
निष्कर्ष
सामाजिक संजालमा दाबी गरे जस्तो सांसद ज्ञानेन्द्र शाही पक्राउ गरेका छैनन् । पूरानो र फरक सन्दर्भको भिडियोलाई वर्तमान सन्दर्भमा सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
