Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी : मुग्लिनमा आज ठूलो पहिरो गयो ।
तथ्य : भारतको हिमान्चन प्रदेशस्थित नाहान राजमार्गमा घटेको घटनालाई तोडमोड गरेर भ्रामक सामग्री तयार पारिएको छ ।
सामाजिक संजालमा एउटा भिडियो सामग्री फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा एउटा खतरापूर्ण पहिरोको दृश्य देख्न सकिन्छ र सो पहिरो गएको दृश्य मुग्लिनको रहेको दाबी गरिएको छ ।
Sunilshrestha नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा भिरालो भूभाग देख्न सकिन्छ । सोहि ठाउँमा सडक पनि छ र सडक माथिल्लो पट्टीको ढिस्को सडकमा झरेको दृश्य उक्त भिडियोमा देखिएको छ ।
प्रस्तुत भिडियोको थमलेनमा उक्त घटना मुग्लिनको रहेको दाबी गरिएको छ । पहिरो गएको भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘मुग्लिनमा आज ।’
तीन दिनअघि पोस्ट गरिएको दाबीसहितको प्रस्तुत सामग्रीलाई ११ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । सयभन्दा बढी प्रयोगकर्ताले प्रतिक्रिया दिइसकेको उक्त सामग्रीलाई पाँच सयभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
पछिल्लो केही सातादेखि नेपालमा सामान्यदेखि पूर्ण बदली रही केही स्थानहरूमा मेघ गर्जन र चट्याङसहित वर्षा भइरहेको छ । यसबाट कतिपय जिल्लाको जनजीवन प्रभावित भएको छ । मौसम बदलीको यही सन्दर्भमा राजधानी जोड्ने मुख्य सडक क्षेत्र मुग्लिनमा पहिरो गएको दाबी गरिएको छ ।
सडकमा पहिरो झरिरहने भएकाले मुग्लिन क्षेत्रको सडक बर्खा याममा जोखिमपूर्ण मानिन्छ । यही सेरोफेरोमा सामाजिक संजालमा पहिरो गएको दृश्यसहितको सामग्री पोस्ट गरिएको छ । के उक्त सामग्रीमा देखिएको दृश्य मुग्लिन कै हो त ? हामीले वास्तविकता पत्ता लगाउँन जाँच गरेका छौँ ।
जाँचका क्रममा सबैभन्दा पहिले हामीले दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको भिडियोको स्क्रीनसट लियौँ र उक्त भिडियोको स्क्रीनसटलाई गुगन लेन्सको सहयोगकमा रिभर्स इमेज सर्च गर्यौँ । सर्चको यसको परिणामस्वरुप aninews.in नामक भारतीय संचार माध्यममा प्रकाशित समाचार रिपोर्ट फेला पर्यो ।
४ अगस्ट, २०२१ मा प्रकाशित उक्त समाचारमा भारतको राष्ट्रिय राजमार्ग ९०७ अवरुद्ध भइको जानकारी दिइएको छ । हिमाचल प्रदेशमा मनसुनी वर्षाका कारण नहान–कुमारहट्टी सडक अवरुद्ध भएको र त्यसैमाथि पहिरो खसेपछि राष्ट्रिय राजमार्ग ९०७ अवरुद्ध भएको समाचारमा उल्लेख छ ।
प्रस्तुत समाचारमा प्रयोग गरिएको पहिरोको तस्बिर र दाबीसहितको सामग्रीमा देखिएको पहिरोको दृश्य मिल्दो देखिएको छ । यही कारण हामीले ‘nahan-kumarhatti road landslide’ व्याक्यांशलाई युट्युबमा सर्च गर्दा केही दृश्यसहितका सामग्रीहरू फेला परे । जसमध्येको एउटा सामग्री फेला पर्यो, Republic World नामक संचार माध्यको युट्युब च्यानलमा ।
४ अगस्ट, २०२१ मा पोस्ट गरिएको प्रस्तुत भिडियो समाचारमा प्रयोग गरिएको भिडियो र माथि दाबीसहितको सामग्रीमा उल्लेखित भिडियो एउटै देखिन्छ । हिमान्चन प्रदेशस्थित नाहान राजमार्गमा पहिरोको डरलाग्दो दृश्य दखिएको भन्दै Republic World ले समाचार सामग्री तयार पारेको छ ।
प्रस्तुत तथ्यबाट के पुष्टि हुन्छ भने पहिरो गएको दृश्यसहित सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको सामग्री भ्रामक छ । किनकि उक्त सामग्रीमा भनेजस्तो उक्त भिडियो मुग्लिन सडकखण्डको होइन, अर्कोतर्फ उक्त पहिरोको दृश्य हालसालै घटेको घटना भने होइन ।
निष्कर्ष
भारतको हिमान्चन प्रदेशस्थित नाहान राजमार्गमा घटेको घटनालाई तोडमोड गरेर भ्रामक सामग्री तयार पारिएको छ । पूरानो घटनालाई नेपालसँग जोड्दै हालसालै घटेको घटनाका रुपमा प्रस्तुत गरिएको उक्त सामग्री मुग्लिनसँग सम्बन्धित छैन ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
