Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले नेपालका चर्चित व्यक्तिमाथि प्रहार गरेको ।
तथ्य: भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले नेपालका चर्चित व्यक्तिमाथि प्रहार गरेको दाबी भ्रामक छ र उनले बोलेका शब्द नेपाल र नेपालीसँग सम्बन्धित छैनन् ।
सामाजिक संजालमा एउटा भिडियोसहितको सामग्री फेला परेको छ, उक्त भिडियोमा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले मन्तव्य दिइरहेका छन् । भिडियो सामग्रीमा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले नेपालका चर्चित व्यक्तिमाथि प्रहार गरेको दाबी गरिएको छ ।
बिचारा नेपाली नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियो सामग्रीमा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी बोलिरहेका छन् । उक्त दृश्य भारतीय संसद् जस्तो देखिएको छ । भिडियोमा मोदीले हिन्दी भाषामा भनेका छन्- ‘तिम्रो पैतला मुनि जमिन नै छैन ।’ नरेन्द्र मोदी उक्त वाक्यांश बोलेसँगै संसद्मा ताली बज्छन् ।
प्रस्तुत भिडियोमा राखिएको थमनेलमार्फत् दाबी पेश गरिएको छ । थमनेलमा लेखिएको छ- ‘धिरज राई र इन्डियाको कडा प्रहार, इन्डियन आतंकविरुद्ध १ खर्ब तिर्नुपर्ने अन्तर्राष्ट्रिय न्यायाधिकरणको फैसला, मोदीले बालेनलाई जिस्काए ।’
पोस्ट गरिएको ६ दिनमै दाबीसहितको सामग्रीमा ६० हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । यही अवधिमा तीन हजारभन्दा बढी प्रतिक्रिया आइसकेको भिडियो सामग्रीलाई करिब सात सय टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् । यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने दाबीसहितको प्रस्तुत सामग्री छाेटो समयमै व्यापक फैलिएको छ ।
नेपाल-भारतको सम्बन्धमाथि गरिएका हरेक दाबी अत्यन्तै महत्वपूर्ण हुने गर्दछन् । त्यसैकारण यो सामग्री पनि अत्यन्तै संवेदनशील देखिन्छ । त्यसैले हामीले प्रस्तुत दाबीमाथि तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
माथि उल्लेखित भिडियो सामग्रीमा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले नेपालका चर्चित व्यक्तिमाथि प्रहार गरेको दाबी गरिएको छ । दाबीसहितको सामग्रीमा अन्य विषयहरूसमेत देखिएका छन्, अन्य विषय प्रष्ट नभएका कारण यो जाँच ती विषयहरुमा प्रवेश गरेको छैन ।
भिडियोमा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले हिन्दी भाषामा ‘तिम्रो पैतला मुनि जमिन नै छैन’ वाक्यांशको प्रयोग गरेका छन् । मोदीले उक्त वाक्यांश नेपाल र केही नेपालीलाई केन्द्रीत गरेर प्रयोग गरेको दाबी माथि उल्लेखित सामाग्रीमा छ । यही दाबीमा केन्द्रीत रहेर हामीले नरेन्द्र मोदीको वाक्यांशलाई किवर्डको रुपमा प्रयोग गर्यौँ ।
हामीले युट्युबमा ‘Tumhare Pav Ke Niche Koi Zameen Nahi’ भन्ने वाक्यांशलाई युट्युबमा सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप Jansatta नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको एउटा भिडियो फेला पर्यो । ८ फेब्रुअरी २०२३ मा पोस्ट गरिउको उक्त भिडियोमा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले भारतीय संसदमा सम्बोधन गरिरहेका छन् । यो भिडियो माथि उल्लेखित दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको भिडियो अंशको मूल रुप हो ।
प्रस्तुत युट्युब च्यानलमा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको सम्बोधनबारे जानकारी दिँदै लेखिएको छ- प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले विपक्षीलाई काव्यात्मक ढंगले प्रहार गरेका छन्, उनले चर्चित कवि दुष्यन्त कुमारका पङ्क्ति पढ्दै भनेका छन्- ‘तिम्रो पैतलामूनि जमिन नै छैन, यो अचम्मको छ, तैपनि तिमीलाई विश्वास लाग्दैन ।’
संसद्मा विपक्षीले हल्ला गरेर सम्बोधन पूरा गर्न नदिएपछि भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले दुष्यन्त कुमारले रचेको कवितांश सुनाउँछन् । सोही भिडियोलाई काँटछाँट गरेर भ्रामक दाबीका साथ सामाजिक संजालमा फैलाइएको देखिन्छ । भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको उक्त भलाई नेपालसँग सम्बन्धित नभई भारतीय विपक्षी दलका सांसदप्रति लक्षित छ ।
निष्कर्ष
भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले नेपालका चर्चित व्यक्तिमाथि प्रहार गरेको दाबी भ्रामक छ र उनले बोलेका शब्द नेपाल र नेपालीसँग सम्बन्धित छैनन् । भारतीय विपक्षी दलका सांसदप्रति लक्षित मोदीको भनाईलाई नेपालसँग जोड्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
