Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
सामाजिक संजालमा एउटा सामग्री फेला परेको छ, जसमा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले ठूलो जनसभालाई सम्बोधन गरिरहेका छन् । सामाजिक संजालमा फैलाइएको उक्त सामग्रीमा देखिएको जनसभा गोरखाको रहेको दाबी गरिएको छ ।
क्रान्तिकारी इश्वर नामक टिकटक आइडीमा हालसालै पोस्ट गरिएको उक्त दाबीसहितको सामग्रीमा हजारौँको भिडले हुटिङ गरिरहेको देखिन्छ । उक्त भिडको अगाडि मन्चमा प्रचण्डले हात हल्लाइरहेका छन् र उनले भिडलाई सम्बोधन गर्न सुरु गरेकोसमेत उक्त सामग्रीमा जोडिएको भिडियोमा देखिन्छ ।
प्रस्तुत सामग्रीमा राखिएको थमनेलमार्फत् दाबी पेश गरिएको छ । हजारौँको मानिसका अगाडि प्रचण्ड उभिएको भिडियोसहितको सामग्रीको थमनेलमा लेखिएको छ- गोरखामा प्रचण्ड ।
एक साताअघि पोस्ट गरिएको दाबीसहितको यो सामग्रीमा करिब १२ टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । करिब सय जनाले प्रतिक्रिया जनाएको प्रस्तुत सामग्रीलाई ४० भन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेकाे देखिन्छ ।
निर्वाचनकै मुखमा सामाजिक संजालमा फैलाइएको प्रस्तुत दाबीसहितको सामग्रीको फैलावट केही समयपछि व्यापक हुने देखिन्छ । अर्कोतर्फ निर्वाचनकै मुखमा हजारौँको भिड जम्मा गर्नू आफैँमा निर्वाचन आचारसहिंता उलङ्घन हो । किनकि निर्वाचन आचारसंहितामा चुनाव प्रचारप्रसारमा २५ जनाभन्दा बढी व्यक्ति सहभागी हुन नपाउँने व्यवस्था गरिएको छ ।
के निर्वाचन आचारसंहिता उलङ्घन गरेका हुन् ? प्रचण्डले मतदाताको मनस्थिति प्रभावित गर्नसक्ने प्रस्तुत सामग्री यही निर्वाचनको हो ? दाबीसहितको सामग्रीमा राखिएको भिडियो गोरखाकै हो ? यी प्रश्नको उत्तर खोज्न हामीले दाबीसहितको सामग्रीमाथि जाँच गर्ने जमर्को गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
मंसिर ४ गते हुन लागेको प्रतिनिधिसभा निर्वाचन लड्न पूर्वप्रधानमन्त्रीसमेत रहेका माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले गोरखा क्षेत्र नम्बर २ रोजेका छन् । २०७४ सालको प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा चितवनको क्षेत्र नं ३ बाट ४८ हजार २७६ मत प्राप्त गरेर विजयी भएका प्रचण्डले यसपटक पनि सोहो क्षेत्रबाट उम्मेदवारी दिने चर्चा चलिरहँदा अन्तिम धडीमा प्रचण्डले गोरखा रोजेका हुन् । पछिल्लो समय प्रचण्ड गोरखाकै चुनावी अभियानमा व्यस्त छन् ।
यही सेरोफेरोमा सामाजिक संजालमा प्रचण्ड ठूलो जनसभामा सहभागि भएको दृश्य सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको छ र उक्त जनसभा गोरखाको रहेको दाबी पनि गरिएको छ । यही दाबीलाई आधार मानेर हामीले जाँच सुरु गर्यौँ । गोरखामा कुनै ठूलो आमसभा भएको छ कि छैन भनेर समाचारहरुसमेत नियाल्यौँ तर नजिता केही निस्किएन ।
त्यसपछि हामीले दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको भिडियोको मूल अंश पत्ता लगाउने काममा जुट्यौँ । यसका लागि हामीले भिडियोमा प्रचण्डले बोलेको कुरा सुन्यौँ । त्यहाँ प्रचण्डले ‘३० दलीय गठबन्धनका नेता साथीहरू’ भन्दै सम्बोधन सुरु गरेको देखिन्छ ।
मंसिर ४ गते हुने निर्वाचनका लागि गठबन्धन बनेका छन् । प्रचण्ड स्वयंम् सबैभन्दा ठूलो सत्ता गठबन्धनका नेता हुन् । तर, यो गठबन्धन ३० दलको भने होइन । ‘३० दलीय गठबन्धन’ वाक्यांशलाई आधार मानेर हामीले किवर्ड सर्च गर्यौँ ।
किवर्ड सर्चको नतिजास्वरु हामीले ७ वर्षअघि प्रकाशित एउटा सामाचार फेला पार्यौँ । १६ फाल्गुन २०७१ मा प्रकाशित सामाचारमा ३० दलीय मोर्चाले शक्ति प्रदर्शन गरेको उल्लेख गरिएको छ । समाचारमा ३० दलीय मोर्चाले राजधानीको खुलामञ्चमा उक्त शक्ति प्रदर्शन गरेको दाबी गरिएको छ ।
प्रस्तुत जानकारीका आधारमा हामीले मूल भिडियो खोज्न युट्युबमा ‘३० दलीय मोर्चा’ ‘Prachanda’ लगायतका किवर्ड सर्च गर्यौँ । फलस्वरुमा हामीले A1nepalTV नामक युट्युब च्यानलमा सात वर्षअघि पोस्ट गरिएको भिडियो फेला पार्यौँ ।
सात वर्षअघि पोस्ट गरिएको उक्त भिडियो र दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको भिडियो एउटै पाइयो । यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने भने गोरखामा प्रचण्ड भन्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको भिडियो सात वर्षअघि काठमाडौँमा खिचिएको हो ।
निष्कर्ष
गोरखामा प्रचण्ड भन्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको भिडियोसहितको सामग्री भ्रामक छ । सात वर्षअघि खिचिएको भिडियोलाई चुनावको मुखमा भ्रामक दाबीका साथ फैलाइएको छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
