Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल पक्राउ परेको दाबी ।
तथ्य: वर्तमान सन्दर्भमा राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल पक्राउ परेका छैनन् । दुई वर्ष पूरानो सन्दर्भको घटना र भिडियोलाई वर्तमान सन्दर्भमा फैलाइएको पाइयो ।
केही दिनअघि सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको एउटा सामग्री फेला परेको छ, उक्त सामग्रीमा नेपालका वर्तमान राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल पक्राउ परेको दाबी गरिएको छ ।
Rajendra Bohara नामक टिकटक आइडीमा पाँच दिनअघि पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीमा एउटा दृश्यांश देख्न सकिन्छ । उक्त दृश्यमा प्रहरीको एउटा टोलीलाई दलबलसहित देख्न सकिन्छ । उक्त प्रहरीहरूको भिडमा राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलसमेत देखिएका छन् ।
भिडियोसँगै देखिएको थमनेलमा पनि रामचन्द्र पौडेल पक्राउ परेको दाबी गरिएको छ । उक्त थमनेलमा लेखिएको छ- ‘रामचन्द्र पौडेल पक्राउ परेको भिडियो, जनता अब लाटा छैनन् एक-एक हिसाब हुनुपर्छ ।’
५ दिनअघि पोस्ट गरिएको र नेपालका राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल पक्राउ परेको दाबी गर्ने सामग्रीमा २० हजार भन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । करिब ७ सय प्रतिक्रिया आइसकेको उक्त सामग्रीलाई ४ सयभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताल सेयर गरिसकेका छन् । यस तथ्यबाट बाट के प्रष्ट हुन्छ भने सामाजिक संजालमा उल्लेखित दाबीसहितको सामग्रीको फैलावट व्यापक छ ।
राष्ट्रपति पदमा रहेको व्यक्ति नै पक्राउ परेको दाबी गर्ने प्रस्तुत सामग्री अत्यन्तै संवेदनशील छ । त्यसैले पनि पोस्ट गरिएको ५ दिनमै दाबीसहितको फैलावट व्यापक देखियो । यस संवेदनशील सामग्रीको वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
६ बैशाख २०८० मा राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल आफ्नो उपचारका लागि भारततर्फ लागेका थिए । भारत जानुअघि स्वास्थ्यमा समस्या देखिएपछि राष्ट्रपति पौडेललाई त्रिवि शिक्षण अस्पताल, महाराजगञ्जमा भर्ना गरिएको थियो । तर, स्वास्थ्यमा क्रमिक सुधार नआएपछि राष्ट्रपति पौडेललाई श्रीएयरको एयर एम्बुलेन्समार्फत भरतको नयाँ दिल्ली पुर्याइएको थियो ।
नयाँ दिल्लीस्थित अल इन्डिया इस्टिच्यूट अफ मेडिकल साइन्सेस (एम्स)मा ११ दिनको उपचारपछि राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल १७ बैशाखमा स्वदेश फिर्ता भए । दुई दिनअघि मात्रै स्वदेश फर्किएका राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल पक्राउ परेको दाबीसहितको सामग्री पाँच दिनअघि नै सामाजिक संजालमा पोस्ट भएको देखिन्छ ।
प्रस्तुत तथ्यबाट के प्रष्ट हुन्छ भने रामचन्द्र पौडेल पक्राउ परेको दाबी गर्ने सामग्री पोस्ट भइरहेको समयमा राष्ट्रपति पौडेलको उपचार भारतमा भइरहेको थियो । राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल उपचारका लागि भारतमा रहेका दाबीसहितको सामग्री पोस्ट गरिएका कारण स्वभाविक रुपमा उक्त सामग्रीमा देखिने भिडियोको सन्दर्भबारे प्रश्न उठ्छ ।
फेला परेका स्रोतहरूका आधारमा हामीले भिडियोको मूल स्रोत जाँच गर्ने कामतिर लाग्यौँ । यही क्रममा सबैभन्दा पहिले युट्युबमा ‘रामचन्द्र पौडेल पक्राउ’ भन्ने वाक्यांश सर्च गर्यौँ । सर्चका थुप्रै नतिजामध्ये Setopati संचार माध्यमको युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको एउटा भिडियोमा हाम्रो नजर पर्यो ।
दुई वर्षअघि अर्थात् २ डिसेम्बर २०२० मा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोमा तत्कालीन कांग्रेस नेता रामचन्द्र पौडेल पक्राउ परेको जानकारी दिइएको छ ।
प्रस्तुत युट्युब सामग्रीमा देखिएको दृश्य र माथि दाबीसहितको सामग्रीमा देखिएको दृश्य एउटै छ । त्यसैले यही भिडियोमा दिइएको जानकारीका आधारमा हामीले थप जाँच अगाडि बढायौँ ।
‘रामचन्द्र पौडेल पक्राउ’ भन्ने वाक्यांशलाई गुगलमा सर्च गर्दा ekantipur प्रकाशित एउटा समाचार फेला पर्यो । १७ मंसिर २०७७ मा प्रकाशित उक्त समाचारको शीर्षक छ- ‘कांग्रेस वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल प्रहरी नियन्त्रणमा’ । तनहुँस्थित दमौलीमा पुल उद्घाटन गर्न पुगेका कांग्रेसका तत्कालीन वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेललाई प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएर तीन घण्टापछि छाडेको जानकारी समाचारले दिएको छ ।
व्यास नगरपालिका–१, १० र ११ जोड्ने बुल्दी खोलामाथिको पुल उद्घाटन गर्न पुगेका पौडेललाई प्रहरीले पक्राउ गरेको सुचना दिने समाचारको एउटा अंश यस्तो छ-
सत्तारूढ नेकपानिकट राष्ट्रिय युवा संघ पुल उद्घाटन कार्यक्रमलाई अवरोध गर्न सदरमुकाम दमौलीमा प्रदर्शनमा उत्रिएपछि त्यसलाई मत्थर पार्न भन्दै स्थानीय प्रशासनले दिउँसो १२ देखि साँझ ६ बजेसम्म कार्यक्रमस्थलमा निषेधाज्ञा जारी गरेको थियो । पौडेलबाट उद्घाटन गराउने कार्यक्रम भने बुधबार दिउँसो १ बजेलाई तय गरिएको थियो । अकस्मात् जारी निषेधाज्ञा तोड्दै पौडेल पुल उद्घाटन गर्न हिँडेपछि तालघरेबाट उनलाई पक्राउ गरिएको थियो । नारा–जुलुससहित पुलनजिकै पुगेका कांग्रेस कार्यकर्तालाई प्रहरीले रोकेपछि झडप पनि भएको थियो । त्यस क्रममा नेता पौडेल, कांग्रेस तनहुँका कार्यवाहक सभापति जितप्रकाश आलेसहित एक दर्जन नेता–कार्यकर्ता पक्राउ परेका हुन् ।
दुई वर्ष पूरानो भिडियोलाई भ्रामक भ्रामक तरिकाले सामाजिक संजालमा फैलाइएको तथ्य माथि उल्लेखित स्रोतहरूबाट पुष्टि भइसकेको छ ।
निष्कर्ष
वर्तमान सन्दर्भमा राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल पक्राउ परेका छैनन् । दुई वर्ष पूरानो सन्दर्भको घटना र भिडियोलाई वर्तमान सन्दर्भमा फैलाइएको पाइयो । पूरानो भिडियोलाई वर्तमान सन्दर्भ बनाएर सामाजिक संजालमा फैलाउँदा त्यसले भ्रामक सन्देश दिएको छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
Ekantipur
Setopati
Nayapatrikadaily
Ratopati
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
