Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: गृहमन्त्री रबि लामिछानेले प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र पूर्व प्रधानमन्त्री ओलीलाई ‘जेल कोच्ने घोषणा’ गरेका छन् ।
तथ्य: इलाम-२ मा सम्पन्न उपनिर्वाचनको प्रचारका क्रममा रबि लामिछानेले भाषण गरेको भिडियोलाई भ्रामक दाबीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
उपप्रधानमन्त्री तथा गृहमन्त्री रबि लामिछानेले गरेको भाषणसँग सम्बन्धित दाबीसहितको भिडियो सामाजिक संजालमा फैलिरहेको छ । उक्त भिडियोमा गृहमन्त्री रबि लामिछानेले प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ र पूर्व प्रधानमन्त्री एवं नेकपा (एमाले)का अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीलाई ‘जेल कोच्ने घोषणा’ गरेको दाबी गरिएको छ ।
Tirtharajgautam21 नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा रबि लामिछानेले भाषण गरिरहेको भिडियो जोडिएको छ । सोही भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘ओली-प्रचण्डलाई जेल कोच्ने रबिको घोषणा, एक-एकलाई जेल कोच्ने रबिको घोषणा, गठबन्धन भत्किदै ।’
एक साताअघि पोस्ट गरिएको भिडियोमा १५ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । ११ सयभन्दा बढी प्रतिक्रिया आइसकेको दाबीसहितको भिडियोलाई ३ सयभन्दा बढीले सेयर गरिसकेका छन् । त्यस्तै दाबीसहितको भिडियो-अडियोबाट थप १२ वटा भिडियो पुनर्उत्पादन गरिएको देखिन्छ ।
के गृहमन्त्री रबि लामिछानेले प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र पूर्व प्रधानमन्त्री ओलीलाई ‘जेल कोच्ने घोषणा’ गरेका हुन् त ? वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणिकरण
रबि लामिछाने पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’कै नेतृत्वको सरकारमा उपप्रधानमन्त्री तथा गृहमन्त्री छन् । यो सरकार नेकपा (एमाले) सम्मिलित गठबन्धनले बनाएको हो । उक्त गठबन्धनका एकजना शीर्षस्थ नेता केपी शर्मा ओली पनि हुन् । यो तथ्यजाँच रिपोर्ट तयार पारिरहँदासम्म गठबन्धनमा कुनै औपचारिक दरार देखिएको छैन ।
यही सन्दर्भमा गृहमन्त्री रबि लामिछानेले प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र पूर्व प्रधानमन्त्री ओलीलाई ‘जेल कोच्ने घोषणा’ गरेको दाबी गर्ने भिडियो सामाजिक संजालमा फैलिरहेको छ । तर, दाबीसहितको भिडियोमा रबि लामिछानेले त्यस्तो कुनै घोषणा गरेको आवाज सुन्न सकिएन ।
त्यसैले हामीले भिडियोको मूल सन्दर्भ जाँच गर्नतिर लाग्यौँ । यसका लागि दाबीसहितको भिडियोमा रबि लामिछानेले बोलेका केही वाक्यांशलाई गुगलमा सर्च गर्यौँ । यसको नतिजास्वरुप deshsanchar संचार माध्यममा प्रकाशित एउटा समाचार फेला पर्यो ।
११ बैशाख २०८१ मा प्रकाशित समाचार अनुसार गृहमन्त्री रबि लामिछानेले इलामको माइ नगरपालिकास्थित कपुरचौरमा आयोजित चुनावी आमसभालाई सम्बोधन उक्त भाषण गरेका थिए । समाचारमा उल्लेखित भिडियो र भनाईहरु रबि लामिछानेको भाषणसँग ‘म्याच’ भएका छन् ।
दाबीसहितको भिडियोको सन्दर्भ पत्ता लगेपछि हामीले मूल भिडियो पनि युट्युबमै फेला पार्यौँ । Sahara Nepal नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको भिडियोकै एउटा अंशमा दाबीसहितको थमनेल जोडेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
एक साताअघि अर्थात् १ मे २०२४ मा पोस्ट गरिएको भिडियोमा फरक सन्दर्भका केही दृश्यहरु पनि जोडिएको छ । साथै रबि लामिछानेको मूल भिडियोसँग जोडेर भ्रामक शिर्षकसमेत राखिएको देखिन्छ ।
फेला परेको भिडियो हामीले पटक-पटक हेर्यौँ । तर भिडियोको कुनैपनि अंशमा गृहमन्त्री रबि लामिछानेले प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र पूर्व प्रधानमन्त्री ओलीलाई ‘जेल कोच्ने घोषणा’ र सोही शब्दसहितको अभिव्यक्ति दिएको पाइएन ।
निष्कर्ष
गृहमन्त्री रबि लामिछानेले प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ र पूर्व प्रधानमन्त्री एवं नेकपा (एमाले)का अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीलाई ‘जेल कोच्ने घोषणा’ गरेको दाबी भ्रामक छ । इलाम-२ मा सम्पन्न उपनिर्वाचनको प्रचारका क्रममा रबि लामिछानेले भाषण गरेको भिडियोलाई भ्रामक दाबीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
समाचार, deshsanchar
भिडियो, Sahara Nepal
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
