Fact Check: शीर्षासनले डिप्रेसन र चिन्ता रोग निको पार्न सक्छ?

दाबी: शीर्षासन योग अभ्यासले डिप्रेसन र चिन्ता जस्ता मानसिक समस्या निको हुन्छ ।
तथ्य: शीर्षासन जस्ता योग अभ्यासले डिप्रेसन र चिन्ताको समस्यालाई निको पार्न सक्छ भन्ने ग्यारेन्टी छैन ।

सामाजिक संजालमा मानसिक समस्या सम्बन्धि एउटा दाबीसहितको सामग्री फेला परेको छ । भिडियोसहितको उक्त सामग्रीमा शीर्षासन योग अभ्यासले डिप्रेसन र चिन्ता जस्ता मानसिक समस्या निको हुने दाबी गरिएको छ ।  

Binay kapar नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा एक युवकले योग अभ्यास गरिरहेको दृश्य देख्न सकिन्छ । सोही भिडियोसँगै राखिएको थमनेलमा शीर्षासनले ‘प्रत्येक रोगको इलाज’ गर्न सक्ने दाबी गरिएको छ । साथै यो योग अभ्यासले विभिन्न मानसिक रोगहरुका साथै डिप्रेसन र चिन्ता जस्ता मानसिक समस्या समेत निवारण हुने दाबी गरिएको छ ।   

तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण

ध्यान र योगका फाइदाहरु जे-जस्ता भएपनि शीर्षासनले डिप्रेसन र चिन्ताको समस्यालाई निको पार्न सक्छ भन्ने ग्यारेन्टी छैन । मानसिक समस्याहरुको उपचारमा मनोचिकित्सा, औषधि (आवश्यक भएमा), जीवनशैली परिवर्तन र केही अवस्थामा योग जस्ता पूरक अभ्यासहरूको आवश्यकता पर्दछ ।

शीर्षासन वर्षौंदेखि अभ्यास हुँदै आएको योग हो,  जसलाई कठिन योग अभ्यासका रुपमा पनि चिनिन्छ । ‘हेडस्ट्यान्ड’ गर्नुपर्ने उक्त योग अभ्यासमा शरीरलाई उल्टो अवस्थामा पनि सन्तुलन राख्नुपर्ने हुन्छ ।

शीर्षासन योग अभ्यासबाट शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्य लाभहरू लिन सकिन्छ । शीर्षासन मुद्राले डिप्रेसन र चिन्ता जस्ता रोगहरूको उपचार गर्न सक्छ भन्ने दाबी गर्ने गरिन्छ । डिप्रेसन र चिन्ता जटिल मानसिक स्वास्थ्य समस्या हुन्, यस्ता मानसिक समस्या आनुवंशिक, वातावरणीय, मनोवैज्ञानिक र न्यूरोलोजिकल करणबाट देखा पर्ने गर्दछन् । 

योग र शारीरिक गतिविधिले सामान्यत: मानसिक समस्या सामधान गर्न सकारात्मक योगदान गर्न सक्छन् तर परम्परागत विधिहरु उपचारका लागि पूरक अभ्यास मात्रै हुन्छन् । 

शीर्षासन जस्ता योग अभ्यासले सम्भावित स्वास्थ्य लाभहरू प्रदान गर्न सक्छन् । योग मुद्राले अप्रत्यक्ष रूपमा डिप्रेसन र चिन्ता व्यवस्थापनमा योगदान दिन सक्छन् ।शीर्षासन जस्ता योग अभ्यासका फाइदा यस्ता छन्:  

शारीरिक गतिविधि : योगसहित शारीरिक गतिविधिमा संलग्न हुनाले एन्डोर्फिनको रिलीजलाई उत्तेजित गर्न सक्छ ।

तनाव न्यूनीकरण: योगले गहिरो सास फेर्दै आराम र तनाव कम गर्न प्रोत्साहित गर्दछ, जसले मानसिक स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ ।

माइन्डफुलनेस : अधिकांश योग अभ्यासहरू माइन्डफुलनेस र ध्यानमा आधारित हुन्छन्, जसले डिप्रेसन र चिन्ताको लक्षणहरू व्यवस्थापन गर्नसक्छ ।

शारीरिक जागरूकता: योगले शरीरको जागरूकता र दिमाग तथा शरीरबीचको सम्बन्धलाई सहज बनाउँछ, जुन भावनात्मक अवस्थाहरू व्यवस्थापन गर्न ग्राउन्डिङ र लाभदायक हुनसक्छ।

रक्त परिसंचरण: शीर्षासन जस्ता योग अभ्यासले मस्तिष्कमा रक्त प्रवाहलाई सुधार गर्न सक्छ ।

ध्यान र योगका फाइदाहरु जे-जस्ता भएपनि शीर्षासनले डिप्रेसन र चिन्ताको समस्यालाई निको पार्न सक्छ भन्ने ग्यारेन्टी छैन । मानसिक समस्याहरुको उपचारका लागि समग्र चिकित्सा उपचारको दृष्टिकोण आवश्यक पर्दछ । जुनसुकै स्वास्थ्य समस्या निको पार्न मनोचिकित्सा, औषधि (आवश्यक भएमा), जीवनशैली परिवर्तन र केही अवस्थामा योग जस्ता पूरक अभ्यासहरूको आवश्यकता पर्दछ ।

निष्कर्ष

शीर्षासन जस्ता योग अभ्यासले डिप्रेसन र चिन्ताको समस्यालाई निको पार्न सक्छ भन्ने ग्यारेन्टी छैन । मानसिक समस्याहरुको उपचारका लागि वैज्ञानिक रुपमा प्रमाणित चिकित्सा उपचार आवश्यक पर्दछ ।

नतिजा : भ्रामक 

हाम्रा स्रोतहरू

Pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Nccih.nih.gov

(This article is published in collaboration with THIP Media)

तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई ‌सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]