Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: बालेन शाहले ग्रेटर नेपालको नक्सा जारी गरेपछि भारतीय नागरिकले नेपालको झण्डा जालाएका छन् ।
तथ्य: काठमाडौँ महानगरपालिका प्रमुख बालेन शाहको कार्यकक्षमा ग्रेटर नेपालको नक्सा राखिनु र नेपालको झण्डा जलाइएको सन्दर्भ फरक-फरक हुन् । पूरानो भिडियोलाई भ्रामक दाबीका साथ
सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
सामाजिक संजालमा एउटा दाबीसहितको सामग्री फेला परेको छ । भिडियोसहितको यो सामग्रीमा काठमाडौँ महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाह (बालेन्द्र शाह) र नेपालको झण्डा जलाइएको सन्दर्भलाई एकै ठाउँमा जोडिएको देखिन्छ । उक्त सामग्रीमा बालेन शाहले ग्रेटर नेपालको नक्सा जारी गरेपछि भारतीय नागरिकले नेपालको झण्डा जलाएको दाबी गरिएको छ ।
Sad News Nepal नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको सामग्रीमा केही व्यक्तिहरू नेपालको नक्सा जलाइरहेको अवस्थामा देखिएका छन् । उक्त भिडियोमा ती व्यक्तिहरूले ‘नेपाल मुर्दाबाद्’, ‘नेपाल मुर्दाबाद’ लगायतका नाराहरू पनि लगाइरहेका छन् । भिडियोमा एउटा थमनेल छ, जसमा दाबीलाई प्रस्तुत गरिएको छ । थमनेलमा लेखिएको छ – ‘बालेन शाहले ग्रेटर नेपालको नक्सा जारी गरेपछि आक्रोश भारतीयले जलाए नेपालको झण्डा ।’
एक दिनअघि पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीलाई दुई सयभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ता रियाक्ट गरिसकेका छन् । त्यस्तै यही अवधिमा ६० भन्दा बढी प्रतिक्रिया आइसकेको दाबीसहितको सामग्रीलाई २० टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् । यस तथ्यबाट के प्रष्ट हुन्छ भने सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिरहेको सामग्री आगामी दिनमा झनै व्यापकरुपमा फैलिनेछ ।
नेपालको झण्डा जलाइएको संवेदनशील दाबी सामाजिक संजालमा फैलिनु र त्यसमा सामाजिक संजाल प्रयोगकर्ताको प्रतिक्रिया आइराख्नु एकदमै महत्वपूर्ण छ । त्यसैले प्रस्तुत दाबीमाथि हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले २८ मे २०२३ मा उद्घाटन गरेको भारतीय संसद् भवनको भित्तामा ‘अखण्ड भारत’को नक्सा राखिएको देखियो र उक्त खबर नेपालमा व्यापक फैलियो । ‘अखण्ड भारत’को नक्सामा नेपालका लुम्बिनी, कपिलवस्तुदेखि पाकिस्तानको तक्षशिलासम्मको क्षेत्रलाई समेटिएको विषय यहाँ चर्चा परिचर्चाको विषय बन्यो ।
‘अखण्ड भारत’को नक्सामा नेपाली भूभाग समेटिएको विषयमाथि चर्चा र विरोध भइरहेका बेला काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाहको कार्यकक्षमा ग्रेटर नेपालको नक्सा राखियो । महानगर सचिवालयका एक सदस्यले संचार माध्यमलाई दिएको जानकारी अनुसार बिहीबार सभागृहस्थित रहेको मेयरको कार्यकक्षमा ग्रेटर नेपालको नक्सा राखिएको हो ।
मेयर बालेन शाहको कार्यकक्षमा ग्रेटर नेपालको नक्सा राखिएको सन्दर्भमा भारतीय नागरिकले नेपालको झण्डा जालाएको दाबी सहितको सामग्री सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको छ । सोही दावीको वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले यो तथ्यजाँच गरेका छौँ । जाँचका क्रममा सबैभन्दा पहिले हामीले नेपाली झण्डा जलाएको भिडियोको वास्तविक सन्दर्भ पत्ता लगाउन कोशिस गर्यौँ ।
नेपालको राष्ट्रिय झण्डा जलाएको भिडियोको वास्तविक भिडियोको सन्दर्भ पत्ता लगाउन हामीले लागि हामीले युट्युबमा ‘The flag of Nepal was burnt’ लगायतका वाक्यांश सर्च गर्यौँ । जसको नतिजास्वरुप HAB amoment नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको एउटा भिडियो फेला पर्यो । १८ जुन २०२० मा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोमा माथि उल्लेखित नेपालको झण्डा जलाइएको भिडियो देख्न सकिन्छ । तर, भिडियोमा बोलिरहेका ब्यक्तिले नेपालले नयाँ नक्सा जारी गरेको भन्दै त्यसको विरोध आफूहरुले नेपालको झण्डा जलाएको बताएका छन् ।
दुई वर्षअघि पोस्ट गरिएको पूर्ण भिडियो फेला परेपनि हामीले अन्य स्रोतहरूको खोजी कार्य जारी राख्यौँ । फेला परेको जानकारीकै आधारमा केही किवर्ड सर्च गर्दा PRATAPGARH POLICE नामक ट्विटर आइडी फेला पर्यौँ । यो प्रतापगढ प्रहरीको आधिकारिक ट्विटर खाता रहेको जानकारीसमेत उक्त ट्विटर आइडीमा दिइएको छ ।
प्रस्तुत ट्विटर आइडीबाट अन्य पोस्टहरूमा समाचार कटिङ र विज्ञप्तिसहितको प्रतिक्रिया दिइएको छ । यो पोस्टबाट के प्रष्ट हुन्छ भने नेपाली झण्डा जलाइएको भिडियो फरक-फरक दाबीका साथ विगतका दिनहरूमा सामाजिक संजालमा फैलिएको थियो । यसपटक उक्त भिडियो बालेन शाहले ग्रेटर नेपालको नक्सा जारी गरेपछि भारतीय नागरिकले नेपालको झण्डा जालाएको दाबीका साथ सामाजिक संजालमा फैलाइएको छ ।
दुई वर्षअघि नेपालले कालापानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुरा समेटिएको नयाँ प्रशासनिक-राजनीतिक नक्सा (चुच्चे नक्सा) जारी गरेपछि त्यसको विरोधमा अखिल भारतीय मजलिस-ए-इत्तेहादुल मुस्लिमीन (एआइएमआइएम)ले नेपालको राष्ट्रिय झण्डा जलाएको थियो । सोही सन्दर्भको घटनालाई भ्रामक तरिकाले वर्तमान सन्दर्भसँग जोड्न खोडेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो । काठमाडौँ महानगरपालिका प्रमुख बालेन शाहको कार्यकक्षमा ग्रेटर नेपालको नक्सा राखिनु र नेपालको झण्डा जलाइएको सन्दर्भ फरक-फरक हुन् ।
निष्कर्ष
बालेन शाहले ग्रेटर नेपालको नक्सा जारी गरेपछि भारतीय नागरिकले नेपालको झण्डा जालाएको दाबी भ्रामक छ । दुई वर्ष पूरानो घटलाई काठमाडौँ महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाहसँग जोड्दै भ्रामक दाबीका साथ सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
Ekantipur
Annapurnapost
HAB amoment
PRATAPGARH POLICE
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
