Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: केही घण्टापछि नेपालमा टिकटक बन्द हुन लागेको दाबी ।
तथ्य: काठमाडौँ महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाहको पुरानो तस्बिरलाई तोडमोड गरी टिकटममाथि प्रतिबन्ध लागेको सांकेतिक चिन्ह जोडेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको छ ।
भिडियो केन्द्रीत सामाजिक संजाल टिकटकसँग सम्बन्धित एउटा दाबीसहितको सामग्री फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा केही घण्टापछि नेपालमा टिकटक बन्द हुन लागेको दाबी गरिएको छ ।
Som Tamang नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको सामग्रीमा काठमाडौँ महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाहको तस्बिर जोडिएको छ । उक्त तस्बिरमा मेयर शाहले टिकटममाथि प्रतिबन्ध लागेको सांकेतिक चिन्ह आफ्नो हातमा समाएको देख्न सकिन्छ ।
साथै तस्बिरको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘अबको एक घण्टापछि नेपालमा बन्द हुँदैछ टिकटक । टिकटक आजैदेखि बन्द हुने भएको छ, प्राविधिक काम गर्न एक डेढ घण्टा लाग्ने र त्यसपछि बन्द ।’
२८ नोभेम्बर २०२४ मा पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीमा ४ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । तीन सयभन्दा बढी प्रतिक्रिया आएको सामग्री ९ सयभन्दा बढी पटक सेयर गरिएको देखिन्छ । दुई दिनअघि मात्रै पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्री सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिरहेको छ ।
के नेपालमा टिकटक पुन: बन्द हुन लागेको हो त? हालसालै पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीको वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
२७ कात्तिक २०८० मा तत्काली प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ नेतृत्वको सरकारले नेपालमा टिकटकमाथिको प्रतिबन्ध लगाएको थियो । सामाजिक सद्भावमा असर गरेको भन्दै मन्त्रिपरिषद् निर्णयबाट उक्त टिकटक बन्द गरिएको हो । त्यस्तै ६ भदौ २०८१ मा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकारले टिकटकमाथिको प्रतिबन्ध हटाउने निर्णय गरेको थियो ।
टिकटकमाथिको प्रतिबन्ध हटिसकेको अवस्थामा काठमाडौँ महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाहको तस्बिरसहित टिकटक बन्द हुन लागेको दाबी सामाजिक संजालमा पोस्ट गरिएको छ । दाबीसहितको सामग्रीको जाँचका लागि हामीले सबैभन्दा पहिले बालेन शाहको तस्बिरको वास्तविक सन्दर्भ पत्ता लगाउने कोशिस गर्यौँ ।
‘बालेन शाह’ ‘काठमाडौँ महानगरपालिका’ ‘लौरो’ लगायतका वाक्यांश सर्च गर्यौँ । जाँचको नतिजास्वरुप samachardainik.com वेबसाइटमा प्रकाशित पुरानो समाचार फेला पर्यो । १७ बैशाख २०७९ मा प्रकाशित समाचारमा काठमाडौं महानगरपालिकाको मेयरमा स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएका र्यापर बालेन शाहले ‘लौरो’ चुनाव चिन्ह पाएको जानकारी दिइएको छ ।
फेला परेको समाचारमा उल्लेखित तस्बिर र दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको तस्बिरमा केही समानता देख्न सकिन्छ । तर, वास्तविक तस्बिरमा शाहले टिकटममाथि प्रतिबन्ध लागेको सांकेतिक चिन्ह समाएका छैनन्, उनले आफ्नो चुनाव चिन्ह ‘लौरो’ अंकित कागज समाएका छन् । वास्तविक तस्बिर onlinekhabar.com मा प्रकाशित समाचारमा पनि उल्लेख गरिएको छ ।
फेला परेका समाचार तथा तस्बिरहरुबाट के प्रष्ट हुन्छ भने बालेन शाहले आफ्नो चुनाव चिन्ह ‘लौरो’ अंकित कागज समाएको तस्बिरलाई तोडमोड गरिएको छ । पुरानो तस्बिरलाई सम्पादन गरी टिकटममाथि प्रतिबन्ध लागेको सांकेतिक चिन्ह जोडिएको पाइयो ।
त्यस्तै नेपालमा टिकटक बन्द हुन लागेको दाबीबारे बुझ्न हामीले सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयका प्रवक्ता गजेन्द्र कुमार ठाकुर फोन सम्पर्क गर्यौँ । उनले टिकटक पुन: बन्द गर्ने विषयमा कुनै तयारी वा निर्णय नभएको प्रष्ट पारे । ठाकुरका अनुसार सामाजिक संजालमा फैलाइएको सामग्री भ्रामक छ ।
निष्कर्ष
नेपालमा टिकटक बन्द हुन लागेको दाबी भ्रामक छ । काठमाडौँ महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाहको पुरानो तस्बिरलाई तोडमोड गरी टिकटममाथि प्रतिबन्ध लागेको सांकेतिक चिन्ह जोडेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
तस्बिर, onlinekhabar.com
तस्बिर, samachardainik.com
जानकारी, सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालय
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे तथ्यजाँच, अनुसन्धान वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई [email protected] मा इमेल गर्नुसक्नुहुनेछ अथवा हामीलाई 9999499044 नम्बरमा ह्वाट्सएप गर्नुहोस् । हामीलाई सम्पर्क गर्न तपाईं सम्पर्क पेजमा गएरसमेत फारम भर्न सक्नुहुनेछ ।
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
