Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
आइतबार बिहान (१५ जेठ) नेपाली आकासमा सानो आकारको एउटा विमान बेपत्ता भयो । तारा एयरलाइन्सको उक्त ट्विनअटर विमान ९ बजेर ५५ मिनेटमा पोखराबाट जोमसोमका लागि उडेको थियो । तर, निर्धारित समयमा उक्त विमान जोमसोम पुग्न सकेन । सम्पर्कविहीन भएको १९ घण्टापछि विमान दुर्घटनाग्रस्त अवस्थाम फेला पर्यो ।
मुस्ताङ जिल्लाको थसाङ गाउँपालिका-२ स्थित सानुसरे भीरमा १४ हजार ५ सय फिटमाथि तारा एअरको विमान दुर्घटना भएको थियो । विमान दुर्घटनामा परी चालक दलसहित २२ जना मानिसले ज्यान गुमाए । यस विमान दुर्घटनापछि सामाजिक संजाल तातिएको छ । सामाजिक संजाल प्रयोगकर्ताहरुबीच मृतकलाई श्रद्धान्जली दिने होड नै चलेको देखिन्छ । यही क्रममा विमान दुर्घटनाका केही अंशहरूलाई तारा एअरको विमान दुर्घटनासँग जोडेर सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
MThapa नामक टिकटक आइडीमा अज्ञात विमान दुर्घटनाको दृश्यसहितको भिडियो पोस्ट गरिएको छ । भिडियोमा एउटा ठूलो आकारको विमानले सन्तुलन गुमाएर जमिनतिर खसिरहेको दृश्य देखिन्छ र भिडियोसँगै अन्त्यमा तारा एअरको विमानको अगाडि भाग देखिने तस्बिर प्रस्तुत गरिएको छ ।
साथै भिडियोमा राखिएको थमनेलमार्फत् उक्त पोखराबाट जोमसोम जाने क्रममा विमान दुर्घटना भएको जानकारी दिइएको छ । भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ,‘पोखराबाट जोमसोमका लागि उडेको तारा एअरको जहाज मुस्ताङको दुर्गम क्षेत्रमा दुर्घटनाभएको आशंका, जहाजमा ६ विदेशीसहित २२ यात्रु ।’
एक दिनअघि पोस्ट गरिएको विमान दुर्घटनासँग सम्बन्धित प्रस्तुत सामग्रीको फैलावट व्यापक छ । १ लाख ११ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले उक्त सामग्रीमा रियाक्ट गरिसकेका छन् भने १२ सयभन्दा बढी प्रयोगकर्ताले भिडियोलाई सेअर गरिसकेका छन् । त्यसैगरी विमान दुर्घटनासँग सम्बन्धित अर्को सामग्री पनि टिकटकमा फैलिएको छ ।
Arunmukhiya नामक टिकटक आइडीमा अज्ञात विमान दुर्घटनाको दृश्यसहितको भिडियो पोस्ट गरिएको छ । साथै भिडियोमा राखिएको थमनेलमार्फत् उक्त पोखराबाट जोमसोम जाने क्रममा विमान दुर्घटना भएको जानकारी दिइएको छ । थमनेलमा लेखिएको छ,‘आज २०७९ जेठ १५ गते, फ्लाइ समय ९:५५ एएम, पोखरादेखि जोमसोम जाने क्रममा विमान दुर्घटना, १९ जना सवार ३ जना पाइलटसमेत जम्मा २२ जना ।’
एक दिनअघि पोस्ट गरिएको विमान दुर्घटनासँग सम्बन्धित प्रस्तुत सामग्रीको फैलावट व्यापक छ । करिब २६ हजार टिकटक प्रयोगकर्ताले उक्त सामग्रीमा रियाक्ट गरिसकेका छन् भने करिब साढे ३ सय प्रयोगकर्ताले भिडियोलाई सेयर गरिसकेका छन् ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
पहिलो भिडियोमा एउटा ठूलो विमान सन्तुलन गुमाएर खसेको दृश्य देखाइएको छ र त्यहाँ तारा एअरको विमान दुर्घटना भएको तस्बिर पनि देखिन्छ । भिडियोको थमनेलमा पोखराबाट जोमसोमका लागि उडेको विमान मुस्ताङमा दुर्घटनाग्रस्त भएको जानकारी दिइएको छ । तर, भिडियोमा देखिएको दुर्घटनाग्रस्त विमानको सन्दर्भ भने फरक हो ।
भिडियोमा प्रयोग गरिएको दृश्यलाई गुगल रिवर्स इमेज सर्च गर्दा विमान दुर्घटना भएको देखाउने भिडियो ५ वर्षअघिको रहेको पाइयो । kathmandupost मा छापिएको समाचार अनुसार भिडियोमा देखिएको तस्विर सन् २०१७ नोभेम्बरमा हुम्ला जिल्लामा भएको विमान दुर्घटनाको हो । उक्त ठूलो विमानको भिडियो र तारा एअरको विमान दुर्घटनाको पूरानो तस्बिरलाई मुस्ताङमा भएको दुर्घटनासँग जोड्नु भ्रामक बनेको छ ।
दाेस्रो भिडियोमा अज्ञात स्थानमा विमानको तस्बिर देखाइएको छ। यस भिडियोको थमनेलमा पोखराबाट जोमसोमका लागि उडेको विमान दुर्घटनाग्रस्त भएको जानकारी दिइएको छ । तर, भिडियोमा देखाइएको विमान दुर्घटनाको दृश्य भने मुस्ताङमा दुर्घटनाग्रस्त तारा एअरको जहाजको होइन । न्यूजचेकरले गुगल रिवर्स इमेज सर्च गर्दा अपारट नामक फारसी भिडियो-केन्द्रित वेबसाइटमा उक्त भिडियोको मूल अंश फेला पार्यो । उक्त भिडियो ३ वर्षअघि नै इन्टरनेटमा पोस्ट गरिएको देखिन्छ ।
निष्कर्ष :
माथि उल्लेखित टिकटक सामग्रीमा प्रयोग गरिएका विमान दुर्घटनाका दृश्य र तस्बिर मुस्ताङमा दुर्घटनाग्रस्त तारा एअरको विमानको होइन । फरक सन्दर्भका तस्बिर र दृश्य राखेर भ्रामक सामग्री उत्पादन गरिएको छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू :
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
