Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
सामाजिक संजालमा अडियोमार्फत् दाबी पेस गरिएको एउटा भिडियो भेटिएको छ । जसमा भारतमा रहेका गोर्खाली फौजलाई नेपाल बोलाइएको र ती गोर्खाली सैनिलाई आफ्नो सेनामा भर्ती गर्न चीनले आश्वासन दिएको दाबी गरिएको छ । ८ सेकेन्डको उक्त सामग्री ११ फेब्रुअरीमा GorkhaliThitto नामक टिकटक आइडीमा पहिलोपटक पोस्ट गरिएको थियो ।
भिडियोमा भारतीय सेनामा रहेको गोर्खा रेजिमेन्टका सैनिकहरूले अभ्यास प्रदर्शन गरिरहेको दृश्य देखिन्छ । तर, यो सामग्रीमा मूल दाबी अडियोमार्फत् गरिएको छ । भिडियोमा जोडफिएको अडियोमा भनिएको छ,‘एक्कासी भारतमा रहेका गोर्खाली फौजलाई नेपाल बोलाइयो, गोर्खाली फौजलाई चिनियाँ सेनामा भर्ती गर्न चीनले यस्तो आश्वासन दियो ।’
दाबीसहितको भिडियो पोस्ट भएको दुई हप्ता नबित्दै साढे ४ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् भने २१ जनाले सेयर गरिसकेका छन् । उक्त दाबीसहितको अडियोबाट अर्को भिडियोसमेत पुनर्निर्माण गरिएको छ । दुई दिनअघि पोस्ट भएको उक्त भिडियो TaraKarki नामक टिकटक आइडीमा भेटिन्छ ।
तथ्यजाँच प्रमाणिकरण
नेपाल-भारत सम्बन्धमाथि गम्भीर दाबी गरिएकाले न्युजचेकरले उक्त सामग्रीमाथि तथ्यजाँच गर्यो । सबैभन्दा पहिले भिडियोमा जोडिएको दाबीसहितको अडियोको मूल स्रोत पत्ता लगाउनु थियो । त्यसैले हामीले सामाजिक संजालमा हामीले ‘गोर्खा सैनिक’, ‘गोर्खा सैनिक भारतबाट फिर्ता’, गोर्खा सैनिक चिनिया सेनामा भर्ती’ लगायतका किवर्डहरू सर्च गर्यौँ । यो किवर्ड सर्चबाट यो सामग्रीसँग मिल्दाजुल्दा केही युट्युब भिडियोहरू भेटिए । जसमध्येको एउटा भिडियो Mero Pokhara Tv नामक युट्युब च्यानल भेटियो । ११ फेब्रुअरीमा पोस्ट गरिएको उक्त सामग्रीमा हेडलाइन राखिएको छ,‘चिनले गोर्खाली फौज भर्ती गर्ने चासो देखाएपछि भारतमा रुवाबासी ! यसरी फिर्ता हुँदै गोर्खाली !’
हेर्नुहोस्, मूल भिडियो :
Mero Pokhara Tv नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियो नै टिकटकमा पोस्ट गरिएको सामग्रीको मूल स्रोत हो । मूल भिडियोमा गरिएको दाबी नै भ्रामक हामीले भ्रामक पायौँ । युट्युब भिडियोमा तथ्यहीन दाबी गर्नुका साथै ब्रिटिस गोर्खा सैनिकको समस्यासमेत बिना प्रसंग जोडिएको देखिन्छ । यिनै सबै कुरालाई एक ठाउँमा जोड्दै उक्त सामग्रीमा भ्रामक तरिकाले गोर्खाली सेनालाई आफ्नो सेनामा भर्ती गर्न चीनले आश्वासन दिएको दाबी गरिएको छ । तर, उक्त दाबी सही ठहर हुनेगरी कुनै प्रमाण राखिएको छैन ।
यसअघि हामीले यस दाबीसँग मिल्दोजुल्दो सामग्रीमा तथ्यजाँच गरेका थियौँ । उक्त सामग्रीमा ‘भारतीय सेनाको गोर्खा रेजिमेन्टमा नेपाली जवानहरूको भर्ती रोकिएको’ दाबी गरिएको थियो ।
थप पढ्नुहोस्-
‘भारतीय सेना नेपाल छिरेको’ भिडियो भ्रामक
के नेपाललाई ब्रिटेनले ‘भारतसँग डटेर सामना गर्नू’ भनेको हो ?
सामाजिक संजालमा नेपालको गलत राजनीतिक नक्सा भाइरल
निष्कर्ष :
गोर्खाली सैनिकलाई नेपाल बोलाइएको र ती गोर्खाली सेनालाई आफ्नो सेनामा भर्ती गर्न चीनले आश्वासन दिएको दाबी भ्रामक हो । किनकि उक्त सामग्रीमा फरक सन्दर्भका विषयवस्तु जोड्दै यो सामग्री तयार पारेको देखिन्छ । यसको मूल भिडियोमा पनि दाबीलाई पुष्टि गर्ने कुनै प्रमाण राखिएको छैन ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: checkthis@newschecker.co
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
