Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
मंगलबार बिहान टिकटकमा पोस्ट भएको एउटा भिडियो सामाजिक संजालमा फैलिरहेको छ । सडकमा पहिरो गएको र गुडिरहका गाडी च्यापिएको दृश्य भिडियोमा देखिन्छ । आशिक कुमार नामक टिकटक आइडीबाट पोस्ट भएको उक्त भिडियोमा यो घटना बिहिबार घटेको दाबी गरिएको छ ।
भिडियोमा सडकमा पहिरो गएको देखिन्छ । त्यहाँ सडकमा गुडिरहेको गाडी पनि पहिरोमा च्यापिएको छ । भिडियोको माथितिरको थमनेलमा ‘नारायणगढ-मुग्लिन’ सडक लेखिएको छ । तलतिर ‘समय बिहान ७ बजे’ लेखिएको छ र बिच भागमा यस्तो लेखिएको छ,‘आज बिहान कुहिरोले गर्दा प्रकृतिबाट भएको घटना नारायणगढ-मुग्लिन सडकमा ।’
२४ घण्टामै उक्त भिडियोमाथि १ हजार ९ सय २७ जना टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । त्यस्तै ३२ भन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले उक्त भिडियोलाई सेयर गरेका छन् । यसबाट के प्रष्ट हुन् छ भने यो भिडियो द्रुत गतिमा फैलिरहेको देखिन्छ । भिडियोमा कमेन्ट गर्दै केही प्रयोगकर्ताले घटनामाथि दु:ख प्रकट गरेका छन् भने केहीले भिडियोको वास्तविकता जान्न खाेजेका छन् । यही कारण हामीले भिडियोमाथि तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्य जाँच/प्रमाणीकरण
मंगलबार बिहान पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोमा देखाइएको दृश्य र भिडियोमा राखिएको थमलेनमार्फत् दुईवटा दाबी गरिएको छ । पहिलो उक्त घटना ‘आजै’ अर्थात् मंगलबार घटेको दाबी गरिएको छ भने अर्को कुहिरोका कारण उक्त घटना घटेको दाबी गरिएको छ ।
माथिको दाबी सही छ कि छैन भनेर जाँच गर्दा सुरुमा भिडियोमा देखाइएका दृश्यहरूको सक्कल फेला पार्नुपर्ने हुन्छ । उक्त भिडियोमा देखाइएको दृश्यको मुल भिडियो रातोपाटी मिडिया लगायतका युट्यूब च्यालनमा भेटिएका छन् ।
रातोपाटी मिडियाले उक्त भिडियो ६ महिनाअघि युट्यूबमा पोस्ट गरेको थियो । जुलाई ७, २०२१ मा पोस्ट भएको भिडियोको एउटा सानाे अंशलाई नै टिकटकमा थमनेलसहित पोस्ट गरिएको हो । त्यस्तै पहिरोको उक्त भिडियो राजु चौधरी नामक युट्यूब च्यालनमा पनि भेटिन्छ । उक्त च्यानलले यो भिडियो जुलाई ६ मा पोस्ट गरेको थियो ।
भिडियो यसबारे सानो जानकारीसमेत लेखिएको छ । जहाँ दिउँसो केराबारी भन्ने ठाउँमा पहिरो खसेपछि सडक अवरुद्ध भएको जानकारी दिइएको छ । उक्त भिडियोमा पहिरो कतिबजे खसेको हो खुलाइएको छैन । यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने उक्त भिडियोमा देखाइएको दृष्य ६ महिनाअघि घटेको घटना रहेको पाइएको छ ।
त्यसैले भिडियोमा ‘आजै’ (मंगलबार) भन्ने दाबी गलत छ । अर्कोतर्फ यो कुहिरोका कारण उक्त घटना घटेकोसमेत भिडियोको थमनेलमा दाबी गरिएको यो दाबी पनि गलत छ । किनभने गत जुलाई महिनामा भएको भारी वर्षाका कारण उक्त पहिरो गएको थियो ।
युट्यूबमा राखिएको भिडियो सम्बन्धी जानकारीसँग मिल्दोजुल्दो समाचार पनि फेला परेको छ । १७ असारमा पोस्ट भएको समाचार र भिडियोमा राखिएको जानकारी एउटै छ ।
निष्कर्ष :
भिडियोमा देखिएको दृश्य बिहीबारको होइन र यो कुहिरोका कारण घटेको घटना पनि होइन । ६ महिना अघिको अविरल वर्षाका कारण यो घटना घटेको थियो । त्यसैले यो समाचारले सामाजिक संजानमा भ्रम सृजना गरेको छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू :
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
