Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: भिडियोमा देखिएको सुरुङमार्ग काठमाडौँ–निजगढ फास्ट ट्र्याकमा अवस्थित छ ।
तथ्य: काठमाडौँ–निजगढ फास्ट ट्र्याक भन्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको सुरुङमार्ग पाकिस्तानको हुन्जा उपत्यकामा निर्मित अटाबाद टनेल (पाकिस्तान-चीन मैत्री सुरुङ) दृश्य हो ।
भिडियो केन्द्रीत सामाजिक संजाल टिकटकमा हालसालै एउटा सामग्री पोस्ट गरिएको छ । उक्त सामग्रीमा सुरुङमार्ग प्रवेशद्वारको दृश्य देख्न सकिन्छ । भिडियोमा देखिएको सुरुङमार्ग काठमाडौँ–निजगढ फास्ट ट्र्याकमा रहेको दाबी गरिएको छ ।
Yunus नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा पहाडी क्षेत्र देख्न सकिन्छ । उक्त पहाडी क्षेत्रमा एउटा सुन्दर सुरुङमार्गको प्रवेशद्वार रहेको छ । उक्त भिडियोमा रहेको थमनेलमार्फत् दाबी पेश गरिएको छ । थमनेलमा लेखिएको छ- ‘फास्ट ट्र्याक नेपाल ७६ किलोमिटर, जम्मा एक घण्टामा काठमाडौँ पुग्ने बाटो ।’
पोस्ट भएको पाँच दिनमै दाबीसहितको सामग्रीमा २७ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । करिब २ सय प्रतिक्रिया आइसकेको भिडियो सामग्रीलाई करिब दुई सय ५० टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् ।
फैलावटको प्रस्तुत तथ्यांकबाट के प्रष्ट हुन्छ भने दाबीसहितको सामग्री सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिरहेको छ । आगामि दिनमा उक्त सामग्री झनै द्रुत गतिमा फैलिनसक्ने सम्भावना रहेको छ । यही कारण हामीले प्रस्तुत सामग्रीमाथि तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
काठमाडौँ–निजगढ फास्ट ट्र्याक काठमाडौँबाट मधेश प्रदेश जोड्ने द्रुत मार्ग हो । नेपाल सरकार आफैँले बनाइरहेको उक्त फास्ट ट्र्याक निर्माण जिम्मा नेपाली सेनाको काँधमा छ । ललितपुरको खोकनाबाट सुरु भई काठमाडौँ, मकवानपुर हुँदै बारा जोडिने उक्त सडक निर्माण कार्य अहिलेसम्म टुंगिएको छैन । उक्त सडक निर्माणपछि निजगढदेखि काठमाडौँसम्मको दूरी मात्र एक घन्टामा पूरा हुनेछ ।
माथि उल्लेखित भिडियोमा देखिएको सुरुङमार्गको प्रवेशद्वार काठमाडौँ–निजगढ फास्ट ट्र्याक हो ? यही प्रश्नमा केन्द्रीत रहेर हामीले तथ्यजाँच सुरु गर्यौँ । सबैभन्दा पहिले हामीले भारत र पाकिस्तानमा बनाइएका सुरुङमार्गहरु नियाल्न थाल्यौँ । यही क्रममा पाकिस्तानको हुन्जा उपत्यकामा निर्मित अटाबाद टनेल (पाकिस्तान-चीन मैत्री सुरुङ) फेला पर्यो ।
युट्युबमा ‘Attabad Lake Tunnel’ सर्च गर्दा The Mountain Boy नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको एउटा भिडियो भेटियो । फेला परेको प्रस्तुत भिडियो र माथि उल्लेखित दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको भिडियो एकै किसिमको देखिन्छ । सर्ट भिडियोको शीर्षकमा लेखिएको छ- Ata-Abad Tunnel – Hunza Valley Pakistan ।
२०१५ सेप्टेम्बरमा चीन सरकारको सहयोगमा निर्मित पाकिस्तान-चीन मैत्री सुरुङको उद्घाटन भएको थियो । पाकिस्तान प्रशासित कश्मीर (पीओके)को गिलगिट-बाल्टिस्तान क्षेत्रस्थित अटावाद ताल नजिकै निर्माण गरिएको उक्त सुरुङलाई पाकिस्तानका तत्कालीन प्रधानमन्त्री नवाज शरीफले उद्घाटन गरेका थिए ।
सात किलोमिटर लामो र पाँच सुरुङहरू रहेको उक्त सुरुङमार्ग काराकोरम राजमार्ग (केकेएच) को २४ किलोमिटर भागको एक हिस्सा हो । २०१० जुन मा अटावाद पहिरोका कारण त्यहाँको मूल सडक क्षतिग्रस्त भएपछि सुरङ निर्माण गरिएको थियो । राजमार्गको पुनर्निर्माण गरिएको खण्डमा दुईवटा पुल र ७८ वटा साना पुल रहेका छन् ।
माथि उल्लेखित जानकारीका आधारमा फेला परेको यही भिडियोलाई आधार बनाएर हामीले थप स्रोत जुटाउनतिर लाग्यौँ । यही क्रममा हामीले युट्युबमा ‘Pak-China Friend Tunnel’ सर्च गर्यौँ । सर्चको नतिजास्वरुप VectoredS नामक युट्युब च्यानलमा केही दिनअघि पोस्ट गरिएको एउटा भिडियो फेला पर्यो ।
प्रस्तुत भिडियोमा देखिएको दृश्य र माथि उल्लेखित दाबीसहितको सामग्रीमा देखिएको सुरुङमार्ग प्रवेशद्वारको दृश्य मिल्दोजुल्दो छ । उल्लेखित तथ्यहरूबाट के प्रमाणित हुन्छ भने माथि उल्लेखित दाबीसहितको सामग्रीमा देखिएको भिडियो नेपालको होइन, उक्त भिडियो पाकिस्तानको हो ।
निष्कर्ष
काठमाडौँ–निजगढ फास्ट ट्र्याक भन्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको सुरुङमार्ग पाकिस्तानको हुन्जा उपत्यकामा निर्मित अटाबाद टनेल (पाकिस्तान-चीन मैत्री सुरुङ) दृश्य हो । सोही दृश्यलाई नेपालको सुरुङमार्ग भन्दै भ्रामक तवरले सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
Dawn.com
The Mountain Boy
VectoredS
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
