Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
दाबी: काठमाडौँ एयरपोर्ट (त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल) मा विमान दुर्घटना भएको दाबी (भिडियोसहित)
तथ्य: जहाज दुर्घटना र उद्दार सम्बन्धि संकटकालीन पूर्ण अभ्यास गरिएका बेला फरक सन्दर्भका दृश्यहरुलाई जोडेर भ्रामक दाबी गरियो ।
जहाज दुर्घटनासँग सम्बन्धित दाबीसहितका सामग्री सामाजिक संजालमा फेला परेका छन् । उक्त सामग्रीमा काठमाडौँ एयरपोर्ट (त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल) मा विमान दुर्घटना भएको दाबी गरिएको छ ।
Ashoksahani083 नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा नेपाल एयरलाइन्स लेखिएको जहाज उडिरहेको दृश्य देख्न सकिन्छ, उक्त जहाजमा आगोसमेत निस्किरहेको छ । अर्को दृश्यमा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल नजिकै धुवाँ मुस्लो निस्किएको तस्बिर जोडिएको छ । साथै एउटा पुरानो जहाजको भिडियोसमेत जोडिएको छ । भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘Kathmandu Airport 2024/6/10’
दुई दिनअघि पोस्ट गरिएको भिडियोमा साढे १७ हजारभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् । त्यस्तै करिब ४ सय प्रतिक्रिया आइसकेको भिडियोलाई २ हजार ६ सयभन्दा बढी टिकटक प्रयोगकर्ताले सेयर गरिसकेका छन् । यसबाट के प्रष्ट हुन्छ भने प्रस्तुत दाबीसहितको सामग्री सामाजिक संजालमा द्रुत गतिमा फैलिसकेको छ । यो दाबीको आगामी दिनमा झनै व्यापक हुने संकेत देखिन्छ ।
के हालसालै काठमाडौँस्थित त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा जहाज दुर्घटना भएको हो त ? सामाजिक संजालमा संजालमा फैलाइएको दाबी र भिडियोको वास्तविकता पत्ता लगाउन हामीले तथ्यजाँच गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
केही दिनअघि (२८ जेठ २०८१) काठमाडौँस्थित त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा जहाज दुर्घटना र उद्दारसँग सम्बन्धित संकटकालीन पूर्ण अभ्यासको आयोजना गरिएको थियो । केही समयको अन्तरालमा विमानस्थलको ‘एयरपोर्ट इमर्जेन्सी प्लान’ एवं अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन (आइकाओ) को मापदण्ड अनुसार विमान दुर्घटना र उद्दार सम्बन्धि संकटकालीन पूर्ण अभ्यास गर्ने गरिन्छ ।
सोही क्रममा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल धावनमार्गको पूर्वपट्टि चौरमा डेमो जहाज भएको र त्यसपछि उद्धारसम्बन्धी पूर्णकालीन अभ्यास गरिएको थियो । जाँचका क्रममा हामीले Fly Nepal नामक युट्युब च्यानलमा पोस्ट गरिएको भिडियो फेला पार्यौँ । उक्त भिडियोमा विमान दुर्घटना र उद्दार सम्बन्धि संकटकालीन पूर्ण अभ्यासका दृश्यहरु देख्न सकिन्छ ।
यही भिडियोमा रहेका केही दृश्यहरुलाई दाबीसहितको सामग्रीमा जोडिएको पाइयो । तर, उक्त भिडियोमा देखिएको धुवाँको मुस्लो लगायतका दृश्य वास्तविक नभई अभ्यास प्रयोजनका लागि सृजना गरिएका हुन् ।
अर्कोतर्फ दाबीसहितको सामग्रीमा एउटा पुरानो जहाजको दृश्यसमेत जोडिएको छ । जसको वरिपरि विमानस्थलका कर्मचारी एवं सुरक्षाकर्मीहरुलाई देख्न सकिन्छ । तर, यो दृश्य पनि वास्तविक विमान दुर्घटनासँग सम्बन्धित छन् भनेर पुष्टि गर्न सकिने कुनै तथ्य फेला परेनन् ।
जाँचका क्रममा उक्त दृश्य नेपाल एयरलाइन्सको पुरानो जहाजसँग सम्बन्धित रहेको पाइयो । जो लामो समयदेखि त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा थन्किएको छ । उक्त जहाजमा फरक नाम टाँसेर समय-सयममा विमानस्थलका कर्मचारी एवं सुरक्षाकर्मीले अभ्यासका लागि प्रयोग गर्ने गरेका छन् ।
दाबीसहितको सामग्रीमा नेपाल एयरलाइन्स लेखिएको जहाजमा आगलागी भएको दृश्यसमेत जोडिएको छ । तर, यो दृश्य वास्तविकतासँग सम्बन्धित छैन । भिडियो गेमका लागि कम्प्युटर प्रविधिको सहायतामा निर्मित काल्पनिक दृश्यलाई दाबीसहित सामाजिक संजालमा फैलाइएको पाइयो ।
निष्कर्ष
पछिल्लो समय काठमाडौँ एयरपोर्ट (त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल) मा कुनैपनि किसिमको विमान दुर्घटना भएको छैन । विमानस्थलमा जहाज दुर्घटना र उद्दार सम्बन्धि संकटकालीन पूर्ण अभ्यास गरिएका बेला विभिन्न फरक सन्दर्भका दृश्यहरुलाई जोडेर सामाजिक संजालमा भ्रामक दाबी फैलाइएको पाइयो ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू
भिडियो, Fly Nepal
भिडियो, Roman Shrestha
तस्बिर, flickr.com
समाचार, onlineradionepal.gov.np
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
