Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
भिडियो केन्द्रीत सामाजिक संजाल टिकटकमा दाबीसहितको एउटा सामाग्री निकै फैलिरहेको देखिन्छ । उक्त सामग्रीमा भयानक पहिरोको दृश्य देखाइएको छ । जसमा मानव वस्ती रहेको जमिनको एउटा भाग पूरै पानीमा समाहित भएको देखिन्छ । उक्त जमिनसँगै कयौँ घरहरू पानीमा मिसिएका छन् ।
King Arjun171नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको उक्त दृश्य नेपालमै घटेको घटना हो भनेर दाबी गरिएको छ । दाबीसहितको सामग्रीमा एउटा थमनेलसमेत राखिएको छ र उक्त थमनेलमा सो दृश्य नेपालस्थित सप्तकोशी नदिले वितण्डा बच्चाउँदा खिचिएको दाबी गरिएको छ । थमनेलमा लेखिएको छ,‘हेर्दाहेर्दै सप्तकोशीले गाउँ नै बगायो ।’
पोस्ट भएको १२ घण्टामै दाबीसहितको उक्त सामग्रीमा करिब १३ हजार टिकटक प्रयोगकर्ताले रियाक्ट गरिसकेका छन् भने यही अवधिमा करिब २ सय प्रयोगकर्ताले दाबीसहितको सामग्रीमा कमेन्ट गरिसकेका छन् । त्यस्तै यही समयमा दाबीसहितको सामग्री सेयर गर्ने टिकटक प्रयोगकर्ताको संख्या साढे १ सयभन्दा बढी रहेको छ ।
सामाजिक संजालमा तिब्र गतिमा फैलिएको यस दाबीसहितको सामग्रीले आम सामाजिक संजाल प्रयोगकर्तालाई आतंकित बनाएको देखिन्छ । नेपालमै यस्तो भयानक पहिरो गएको भन्दै केही टिकटक प्रयोगकर्ताले दु:खसमेत व्यक्त गरेका छन् । यही कारण हामीले प्रस्तुत दाबीमाथि तथ्यजाँच गर्ने जमर्को गरेका छौँ ।
तथ्यजाँच/प्रमाणीकरण
टिकटकमा पोस्ट गरिएको उक्त घटना सप्तकोशी नदिमा घटेको दाबी गरिएका कारण सबैभन्दा पहिले हामीले यस्तो घटना नेपालमा घटेको छ कि छैन भनेर केही वाक्यांक गुगलमा सर्च गर्यौँ । ‘सप्तकोशी बाढी’, ‘सप्तकोशी पहिरो’, ‘सप्तकोशीले गाउँ नै बगायो’ लगायतका किवर्ड सर्च गर्दा हामीले चित्तबुझ्दो नतिजा फेला पार्न सकेनौँ ।
दोस्रो तहको जाँचमा हामीले दाबीसहितको सामग्रीबाट केही स्क्रीनसट लिएर गुगल रिवर्स इमेज सर्च गर्यौँ । जसको नतिजास्वरुप केही तस्बिर र समाचार लिंक फेला परे । gandul.ro नामक रोमानियाई भाषाको अनलाइन संचार माध्यममा प्रकाशित एक समाचारमा दाबीसहितको सामग्रीमा प्रयोग गरिएको दृश्यसँग मिल्दोजुल्दो तस्बिर राखिएको पाइयो ।
फेला परेको प्रस्तुत तस्बिर र सामग्रीका आधारमा हामीले ‘Alta, Norway: Huge mudslide dragging several houses into the sea’ वाक्यांशलाई युट्युबमा सर्च गर्यौँ । प्रस्तुत जाँचमा हामीले प्रसस्तै स्रोतहरू फेला पार्यौँ । ती स्रोतहरूले के प्रष्ट पारे भने उक्त घटना नेपालको नभई नर्वेमा घटेको रहेछ ।
चर्चित संचार माध्यम The Telegraph को युट्युब च्यानलमा ५ जुन २०२० मा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोको शीर्षक छ- ‘Landslide sweeps Norway homes into the sea’ । उक्त च्यानलमा दिइएको जानकारी अनुसार २०२० जुनमा नर्वेजियन आर्कटिकमा अल्टा सहर नजिकै शक्तिशाली पहिरो खसेको थियो । उक्त पहिरोमा परी ८ घर समुन्द्रमा बगेका थिए । क्राकनेसेट गाउँमा गएको उक्त पहिरो ६५० मिटरदेखि ८०० मिटर चौडा र ४० मिटर उचाइबाट गएको थियो ।
प्रस्तुत तथ्यबाट के पुष्टि हुन्छ भने ‘सप्तकोशीले गाउँ नै बगायो’ भन्दै सामाजिक संजालमा फैलाइएको दृश्य भ्रामक छ । उक्त दृश्य दुई वर्षअघि नर्वेको अल्टा सहर नजिकैको एउटा घटना हो ।
निष्कर्ष :
दुई वर्षअघि उत्तरी यूरोपमा अवस्थित नर्वेको अल्टा सहर नजिकैको एउटा गाउँमा गएको पहिरोलाई सप्तकोशीसँग जोडेर भ्रामक दाबी गरिएको छ । प्रस्तुत दाबी गलत छ ।
नतिजा : भ्रामक
हाम्रा स्रोतहरू :
तपाईँले थाहा पाउनु भएको कुनै शंकास्पद खबर वा सूचनाबारे अनुसन्धान, खोज वा अन्य सुझावको लागि हामीलाई सम्पर्क गर्ने इमेल ठेगाना हो: [email protected]
Aakash Chhetri is a Nepali fact-checker with nearly ten years of experience. He has worked with some of Nepal’s best digital media outlets, including Annapurnapost, Ekagaj, Nepal Khabar and Pahilopost. Before joining Newschecker, he worked as a desk editor for Nepal’s most prominent daily – Naya Patrika. Chhetri is passionate about debunking fake news that has started growing in threatening proportions with the proliferation of social media outlets.
